ΑΤΑΚ: Η υποχρέωση που προκαλεί ασφυξία στους αγρότες

Χιλιάδες αγρότες σε όλη τη χώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα διοικητικό και τεχνικό αδιέξοδο, παρά την παράταση που έδωσε ο ΟΠΕΚΕΠΕ έως τις 30 Σεπτεμβρίου. Η υποχρεωτική αναγραφή του Αριθμού Ταυτότητας Ακινήτου (ΑΤΑΚ) σε κάθε δηλούμενο αγροτεμάχιο, αν και προορίζεται να ενισχύσει τη διαφάνεια στη διαχείριση των αγροτικών ενισχύσεων, οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές και ενδεχομένως  στον αποκλεισμό μεγάλου αριθμού δικαιούχων.

Από τη διαφάνεια στον αποκλεισμό

Η εφαρμογή του ΑΤΑΚ, που τα προηγούμενα χρόνια λειτουργούσε δοκιμαστικά, είναι πλέον υποχρεωτική και χωρίς εξαιρέσεις. Σκοπός της είναι η αποτροπή ψευδών δηλώσεων και η σύνδεση των αγροτεμαχίων με το Κτηματολόγιο και το Ε9, για να διασφαλιστεί ότι οι ενισχύσεις κατευθύνονται σε πραγματικούς δικαιούχους.

Ωστόσο, η έλλειψη προετοιμασίας, η απουσία ολοκληρωμένων υποδομών (κτηματολογικές και δασικές υπηρεσίες) και οι πολυδιάστατες ιδιοκτησιακές εκκρεμότητες, έχουν δημιουργήσει χάος, περισσότεροι από 140.000 παραγωγοί δεν έχουν ακόμη οριστικοποιήσει τις δηλώσεις τους.

Ιδιοκτησιακές ασάφειες και νομικά εμπόδια

Η βασική αιτία καθυστέρησης είναι ότι μεγάλο ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων δεν είναι δηλωμένο στο Ε9, ενώ πολλά αγροτεμάχια ανήκουν σε πολλούς κληρονόμους, χωρίς να έχουν ολοκληρωθεί οι σχετικές διαδικασίες αποδοχής κληρονομιάς. Σε περιοχές όπου το Κτηματολόγιο παραμένει σε εκκρεμότητα ή η κυριότητα γης ανήκει σε μοναστηριακές, εκκλησιαστικές ή κοινοτικές εκτάσεις, η εύρεση και καταχώριση του ΑΤΑΚ είναι σχεδόν αδύνατη.

Όπως δηλώνει ο γεωπόνος και γεωργικός σύμβουλος Πέτρος Κούτρας «Υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στο κλείσιμο των δηλώσεων λόγω του ΑΤΑΚ. Παράδειγμα ένα αγροτεμάχιο μπορεί να έχει τρεις κληρονόμους και ο παραγωγός να μην έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίσει τις απαραίτητες υπογραφές ή δηλώσεις, ώστε να υποβάλει νόμιμα την αίτησή του, βγαίνει εκτός συστήματος.»

Προβληματισμός στον αγροτικό κόσμο

Σε πολλές περιοχές, κυρίως με πολυτεμαχισμένο γεωργικό κλήρο, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Αγρότες από τις Σέρρες, που δεν επιθυμούν να κατονομαστούν, αναφέρουν:

«Για χρόνια δηλώναμε τα ίδια κτήματα. Τώρα μας ζητούν το ΑΤΑΚ, αλλά δεν μπορούμε να τον εντοπίσουμε. Οι ιδιοκτήτες  συχνά συγγενείς ή ηλικιωμένοι  δεν έχουν επικαιροποιήσει το Ε9 και δεν συνεργάζονται, είμαστε σε απόγνωση.»

Παράλληλα, συστήματα αμειψισποράς ή ανταλλαγής εκτάσεων μεταξύ παραγωγών για καλύτερη διαχείριση οδηγούν επίσης σε αποκλεισμό, αφού δεν υπάρχει σύνδεση με επίσημα δηλωμένα ακίνητα.

Τι ζητούν οι αγρότες

Ο αγροτικός κόσμος ζητά να υπάρξει ευελιξία από την πλευρά της πολιτείας. Συγκεκριμένα, προτείνεται:

Η αποδοχή προσωρινών δηλώσεων χωρίς ΑΤΑΚ, υπό την προϋπόθεση της τακτοποίησης μέχρι την περίοδο πληρωμών.
Η κατάθεση υπεύθυνης δήλωσης σε περιπτώσεις όπου δεν είναι εφικτή η άντληση στοιχείων για νομικούς λόγους.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε πολλές περιπτώσεις οι δηλώσεις “μπλοκάρουν” όχι από υπαιτιότητα του παραγωγού, αλλά από διαχρονικές παθογένειες της δημόσιας διοίκησης (π.χ. ανενημέρωτο Ε9, καθυστερήσεις κτηματολογίου, δασολόγιο κ.α).

Το διακύβευμα: Ανασφάλεια ή πραγματική διαφάνεια;

Η κρίσιμη ερώτηση που προκύπτει είναι: Μπορεί η πολιτεία να εφαρμόσει διαφάνεια χωρίς να δημιουργεί κοινωνικό αποκλεισμό;

Όσο οι αγρότες προσπαθούν να επιλύσουν ιδιοκτησιακές εκκρεμότητες και τεχνικά ζητήματα, η πολιτεία οφείλει να δείξει ευελιξία και κατανόηση, προσαρμόζοντας το θεσμικό πλαίσιο στην πραγματικότητα της ελληνικής υπαίθρου. Αλλιώς, η ψηφιακή διακυβέρνηση κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα ακόμη εργαλείο γραφειοκρατικής ασφυξίας αντί για εργαλείο δικαιοσύνης.

Η επιτυχία του νέου πλαισίου για τον ΑΤΑΚ δεν θα κριθεί μόνο από την τεχνική του εφαρμογή, αλλά και από το αν θα καταφέρει να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγροτών στο σύστημα. Σε διαφορετική περίπτωση, η ενίσχυση της «διαφάνειας» θα έχει ως τίμημα τη διάρρηξη της σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στον παραγωγό και την αγροτική πολιτική του κράτους και αυτό είναι ένα κόστος που κανείς δεν πρέπει να υποτιμήσει.

Πηγή:  ypaithros.gr