Πως η έλλειψη νερού περιόρισε τη βαμβακοκαλλιέργεια στη Θεσσαλία

Η Θεσσαλική πεδιάδα βιώνει την κλιματική αλλαγή το τελευταίο διάστημα με δραματικό τρόπο και ως εκ τούτου η γεωργία έχει καταστεί ευάλωτη και θα πρέπει να είναι στο επίκεντρο των δράσεών της πολιτείας και των αγροτικών φορέων. Η σωστή λίπανση και άρδευση θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ σε μία περίοδο που ο αγρότης πρέπει να κοστολογεί τα πάντα.

Του Γιάννη Κολλάτου

Πριν αναφερθούμε όμως σε αυτά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι λόγω της κλιματικής μεταβλητότητας, η βαμβακοκαλλιέργεια στη Θεσσαλία, περιορίστηκε δραματικά.

Από τα 800.000 στρέμματα που είχε προ 15ετίας ο Νομός Λάρισας περιορίστηκε στα 240.000. Αιτία το ακριβό κόστος του αρδευτικού νερού και το γεγονός ότι κατά 80% αρδεύει από υπόγεια και όχι επιφανειακά νερά. Κόστος νερού για το βαμβάκι στην Ανατολική Θεσσαλία; Από 60 ως 100 ευρώ το στρέμμα. Ακόμη και αν πιάσει αποδόσεις 400 κιλών ένας παραγωγός με 40 λεπτά το κιλό που είχε φέτος το βαμβάκι έφτασε σε τζίρο τα 160 ευρώ. Αν δαπανά 80 με 100 ευρώ το στρέμμα για άρδευση, άλλα 30 ή 40 ευρώ για λίπανση και άλλα 40 με 50 για όργωμα, φυτοπροστασία, συγκομιδή κ. α δαπάνες ξεπέρασε τα 200 ευρώ κόστος, άρα είναι με 40 ευρώ ζημία ανά στρέμμα, χωρίς να έχουν υπολογιστεί οι αποσβέσεις παγίων και εξοπλισμού. Φυσικά στο κόστος παραγωγής συμβάλλει και το κόστος του αγροτικού πετρελαίου, η τιμή του οποίου είναι υπερδιπλάσια από το μέσο όρο στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ακόμη οι αγρότες αναμένουν την υλοποίηση της κυβερνητικής εξαγγελίας για επιστροφή του ΕΦΚ πετρελαίου.
Έτσι εξηγείται γιατί ένα εμβληματικό χωριό για τους αγροτικούς αγώνες το . Κιλελέρ από τα 24.000 στρέμματα στις αρχές του 2000 περιόρισε το βαμβάκι στα 2000 στρέμματα τα τελευταία χρόνια. Ο Ν. Καρδίτσας που έχει επιφανειακά νερά από τα 760.000 στρέμματα βαμβακιού υποχώρησε λίγο κάτω από τα 500.000, κράτησε λοιπόν σχετικά την καλλιέργεια, αφού εκεί το κόστος νερού δεν υπερβαίνει τα 20 με 30 ευρώ το στρέμμα.

Σήμερα στη Θεσσαλία υπάρχουν 36.000 γεωτρήσεις και αρδεύονται από επιφανειακά νερά το 20 ως 30% των καλλιεργειών και από υπόγεια με τεράστιο κόστος το 70 με 80%. Αποτέλεσμα αυτού βέβαια είναι ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας στη Θεσσαλία να έχει ένα έλλειμμα 3 δις κ. μ. νερού και πλέον η υφαλμύρωση των εδαφών ειδικά στο ανατολικό τμήμα της Θεσσαλίας να είναι ορατή χρόνο με το χρόνο…
Τα επιφανειακά νερά λιγοστεύουν αφού έργα ταμίευσης των χειμέριων νερών στα ανάντη ποταμών έγιναν ελάχιστα τις τελευταίες δεκαετίες στον τόπο μας . Η στάθμη του Πηνειού έχει υποχωρήσει δραματικά στα τέλη Φλεβάρη, καθώς βιώσαμε ένα άνυδρο χειμώνα, η στάθμη της Λίμνης Πλαστήρα, που τροφοδοτεί τον Πηνειό, είναι επίσης ταπεινωμένη και το καλοκαίρι θα είναι εφιαλτικό για τους καλλιεργητές.

Η αποξήρανση της Κάρλας συνέβαλε στο να μειωθούν δραματικά οι βροχές στην Ανατολική Θεσσαλία. Η έλλειψη επιφανειακών νερών στη Θεσσαλική πεδιάδα είναι πλέον πασιφανής. Μόλις δύο έργα μεγάλης κλίμακας έγιναν τα τελευταία 60 χρόνια, η Λίμνη Πλαστήρα και ο ταμιευτήρας του Σμοκόβου. Απαιτείται συνεπώς μεγιστοποίηση του οφέλους από αυτά γιατί ο σχεδιασμός νέων θα απαιτήσει χρόνια.
Το μόνο μεγάλο έργο που μπορεί να αρχίσει να αποδίδει τουλάχιστο στον εμπλουτισμό του Πηνειού και εξ αυτού και της Κάρλας στην επόμενη 5ετία κατά 20 με 250 εκατομ. κ. μ. νερού είναι ο Αχελώος και για αυτόν αγωνίζονται Θεσσαλικοί φορείς και αγρότες. Παρακολουθούμε τις εξαγγελίες της κυβέρνησης με συγκρατημένη αισιοδοξία και επειδή στο θεσσαλικό κάμπο με το έργο του Αχελώου έχουμε κουραστεί να είμαστε θεατές λόγων και ακροατές έργων, περιμένουμε πράξεις…

Η υπογειοποίηση των αρδευτικών δικτύων είναι εκ των ων ουκ άνευ και είναι θετικό ότι προχωρά στο αρδευτικό δίκτυο Σμοκόβου, αλλά δυστυχώς με όχι ικανοποιητικούς ρυθμούς, λόγω χρηματοδοτικής στενότητας, χωρίς να φτάνει στα όρια των Φαρσάλων ,αλλά περιοριζόμενη στα όρια της Νοτιοανατολικής Καρδίτσας και της Βόρειας Φθιώτιδας.
Τα διαχειριστικά σχέδια της λεκάνης απορροής του Πηνειού, αναφέρονται σε έργα που όφειλαν να γίνουν χθες, όπως τα φράγματα στον Ενιπέα στη Σκοπιά Φαρσάλων, στην Καλλιπεύκη, στο Μουζάκι και στην Πύλη για να ενισχυθεί η ροή του Πηνειού και φυσικά οι λιμνοδεξαμενες στα δεξιά της οδού Βόλου σε περιοχές όπως η Χάλκη και η Μελία που «υποφέρουν» κάθε καλοκαίρι από έλλειψη αρδευτικών νερών…

Με βάση τα δεδομένα αυτά απαιτείται ένα master plan, ένας επανασχεδιασμός με ιεράρχηση των ταμιευτήρων με σχέσεις κόστους- οφέλους και με περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ώστε να είναι σύννομα με την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Παράλληλα οι αγρότες στις πρακτικές τους θα πρέπει να προχωρήσουν σε συνεργασία με τους επιστήμονες-ερευνητές , αλλά και τους γεωπόνους εφαρμογής σε επανασχεδιασμό των αρδευτικών τους συστημάτων , της λίπανσης και η γεωργία ακριβείας μπορεί να βοηθήσει σε αυτό με τα προγράμματα που «τρέχουν» από το ΥπΑΑΤ. Η στάγδην άρδευση είναι μία μέθοδος που περιορίζει και τη σπατάλη νερού και λιπάσματος άρα και το κόστος παραγωγής και τα προγράμματα του ΥΠΑΑΤ πρέπει να συνεχιστούν με γενναία χρηματοδότηση και στη νέα προγραμματική περίοδο, προς αυτή την κατεύθυνση.