Η νέα μεγάλη εκτροπή του Μαξίμου ή η εκτροπή του Φάμελλου;

Με ένα δημοσίευμα «λίβελο» για το έργο του Αχελώου και φιλοξενώντας μόνο τις απόψεις του πρώην υπουργού Περιβάλλοντος Σωκράτη Φάμελλου και του Αιτωλοακαρνάνα βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργου Βαρεμένου, η «Εφημερίδα των Συντακτών» σήμερα επανέρχεται στις γνωστές απόψεις κατά του έργου με δισέλιδο ρεπορτάζ που το υπογράφει η Χαρά Τζαναβάρα και τιτλοφορείται: Η νέα μεγάλη εκτροπή του Μαξίμου...

Mάλιστα το... ρεπορτάζ που εν προκειμένω πρόκειται περισσότερο για έκθεση ιδεών κλείνει ερμηνεύοντας την τελευταία απόφαση του ΣτΕ του 2014, λέγοντας ότι η εκτροπή χαρακτηρίζεται ως «επιζήμια για το περιβάλλον».

Περιττό να λεχθεί ότι δεν αναφέρει κάτι παρόμοιο η απόφαση του ΣτΕ αντίθετα αναφέρει:
« …Περεταίρω, κατά τα εκτιθέμενα στη σκέψη 28, η ευθεία αξιολόγηση από μέρους του δικαστή των επιπτώσεων ορισμένου έργου και η κρίση αν η πραγματοποίησή του αντίκειται στην εν λόγω αρχή εξέρχεται των ορίων του ακυρωτικού ελέγχου. Εκτός αν από τα στοιχεία της δικογραφίας και με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει εκτεταμένη και ανεπανόρθωτη βλάβη για το περιβάλλον, προϋπόθεση που εν προκειμένω δεν συντρέχει…»

Στην παράθεση ιστορικών στοιχείων για το έργο, το ρεπορτάζ αναφέρει ότι η πρώτη ιδέα, ανήκε στον καθηγητή του Πολυτεχνείου Απόστολο Κουτσοκώστα, από το 1925 και το πρωτο-εξήγγειλε ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1964 από τη Λάρισα. Να θυμίσουμε απλά στη συνάδελφο-συντάκτρια του ρεπορτάζ, ότι και το φράγμα Ταυρωπού ή Μέγδοβα (παραπόταμου του Αχελώου) ή Πλαστήρα ήταν ιδέα του Απόστολου Κουτσοκώστα ...ι

Σε ότι αφορά το ρεπορτάζ της «ΕφΣυν» αυτό αναφέρει:

Η νέα μεγάλη εκτροπή του Μαξίμου...

«Το προαναγγελθέν περιβαλλοντικό έγκλημα μπαίνει σε φάση υλοποίησης παρά τις έξι προηγούμενες ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ, των απρόβλεπτων επιπτώσεων στο οικοσύστημα και τις βάσιμες ενστάσεις κατοίκων και περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας ● «Για να μην επέλθει η εκδίκηση της φύσης, πρέπει να προηγηθεί η αντίδραση της κοινωνίας», αναφέρει σε δήλωσή του ο Γιώργος Βαρεμένος, βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥΡΙΖΑ.

Για ψηφοθηρικούς λόγους, η κυβέρνηση επαναφέρει τα φαραωνικά έργα εκτροπής του Αχελώου, παρόλο που από το 1994 έχουν ακυρωθεί με έξι αποφάσεις του ΣτΕ και το 2017, στο πλαίσιο του σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων της Θεσσαλίας, είχε βρεθεί λύση για να αντιμετωπιστεί το υπαρκτό πρόβλημα της άρδευσης του κάμπου με έργα μικρής κλίμακας που εξασφάλιζαν τις ανάγκες της γεωργικής παραγωγής, σε συνδυασμό με μέτρα ορθολογικής αξιοποίησης των αποθεμάτων της περιοχής.

Η κυβερνητική επιλογή έχει ήδη προκαλέσει τις πρώτες αντιδράσεις στη δυτική Ελλάδα και κυρίως στην Αιτωλοακαρνανία, λόγω των επιπτώσεων στο προστατευόμενο οικοσύστημα του ρου και κυρίως των εκβολών του Αχελώου. Ο «πόλεμος» μεταξύ δύο «γαλάζιων» περιφερειών επανέρχεται, με απρόβλεπτες επιπτώσεις για δρομολογημένα έργα με συνολικό προϋπολογισμό άνω του ενός δισ. ευρώ, που έχει εξασφαλιστεί από το τρέχον ΕΣΠΑ και η υλοποίησή του θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Το έναυσμα είχε δώσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος, κατά την επίσκεψή του λίγο πριν από τα Χριστούγεννα στη δυτική Θεσσαλία, διαβεβαίωσε ότι το φράγμα της Μεσοχώρας θα ολοκληρωθεί ώς το 2022. Πρόσθεσε επίσης ότι είναι εφικτή η μεταφορά 200 εκατ. κυβικών μέτρων τον χρόνο από τα νερά του Αχελώου στη Θεσσαλία, χωρίς να δώσει περισσότερες εξηγήσεις για τη νέα μείωση του όγκου της εκτροπής.

Ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι «θα προέρχεται από τις πλεονάζουσες ποσότητες νερού στον ποταμό», τις οποίες υπολογίζει σε 600 εκατ. κυβικά, ενώ έσπευσε να διαβεβαιώσει ότι «δεν θα υπάρξει κίνδυνος αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα της ευρύτερης περιοχής».

Το καταστροφικό σενάριο

Τη σκυτάλη παρέλαβε ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα συγκάλεσε ευρεία σύσκεψη με τη συμμετοχή των συναρμόδιων υπουργείων, βουλευτών και εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων στη Θεσσαλία. Ο ίδιος, σύμφωνα με πληροφορίες, φρόντισε να κρατήσει χαμηλούς τόνους και να διαβεβαιώσει πως το θέμα βρίσκεται υπό εξέταση, αλλά αυτό δεν εμπόδισε ορισμένους υπουργούς να υπερθεματίσουν υπέρ της εκτροπής.

Ο Κώστας Αχ. Καραμανλής ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει δύο εκατ. ευρώ για τη συντήρηση της σήραγγας της Συκιάς, που εντάσσεται στα λεγόμενα «έργα κεφαλής» και στην ουσία επαναφέρει την ακυρωμένη εκτροπή. Το καταστροφικό για το οικοσύστημα σενάριο υιοθέτησε και ο εκπρόσωπος του υπουργείου Περιβάλλοντος, που προανήγγειλε την αναθεώρηση των περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων στη Θεσσαλία και τη Δυτική Ελλάδα.

Σε αυτή τη δυσμενή για το περιβάλλον εξέλιξη συμβάλλουν και οι μεγάλες καθυστερήσεις στην υλοποίηση των μικρής κλίμακας έργων, από δήμους και την Περιφέρεια Θεσσαλίας, που προβλέπει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Καθυστερούν, μεταξύ άλλων, έργα ύψους 2,3 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση των υπόγειων υδροφορέων στο Κιλελέρ και την πόλη της Λάρισας, καθώς και τα μικρά φράγματα που είχαν προβλεφθεί στους Δήμους Τεμπών, Αγιάς και Πύλης Τρικάλων.»

Με βάση το διαχειριστικό σχέδιο του 2017, που είχε θεσμοθετήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, είχε ακυρωθεί η εκτροπή του Αχελώου και είχαν εξασφαλιστεί πάνω από 1,24 δισ. κυβικά νερού σε ετήσια βάση με την αξιοποίηση των αποθεμάτων της Θεσσαλίας, μέσα από μικρά φράγματα και μέτρα ενίσχυσης των υπογείων υδάτων.

«Οι συνεχείς μειώσεις των ποσοτήτων νερών του Αχελώου, που ξεκίνησε με 1,5 δισ. κυβικά τον χρόνο, αρκούν για να αποδείξουν ότι δεν πρέπει να προχωρήσει η εκτροπή», δήλωσε στην «Εφ.Συν.» ο Σωκράτης Φάμελλος, τομέαρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος επισήμανε ότι ο ισχύων σχεδιασμός διαθέτει εγκεκριμένη στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και προβλέπει εξορθολογισμό των αρδευτικών αναγκών της Θεσσαλίας με παρεμβάσεις μικρής κλίμακας που κατανέμονται σε ολόκληρη την περιοχή. Για τα έργα στη Μεσοχώρα σημείωσε ότι έχουν απεμπλακεί πλήρως από την εκτροπή του Αχελώου και είναι αμιγώς υδροηλεκτρικά. Με βάση τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, όπως μας διαβεβαίωσε, διασφαλίζεται το μη κατακλυζόμενο τμήμα του οικισμού κοντά στην Πύλη και το οικοσύστημα. «Η προσπάθεια της κυβέρνησης να επαναφέρει την εκτροπή του Αχελώου θα αποδείξει στην πράξη την αντιπεριβαλλοντική πολιτική της, την υποτίμηση των ελληνικών και ευρωπαϊκών θεσμών», τονίζει και προσθέτει: «Ελπίζουμε η Ν.Δ. να μην υιοθετήσει μια μικροκομματική και αδιέξοδη ανάγνωση της πολιτικής, που υποθηκεύει το αναπτυξιακό μέλλον της Θεσσαλίας».

«Για να μην επέλθει η εκδίκηση της φύσης, πρέπει να προηγηθεί η αντίδραση της κοινωνίας», αναφέρει σε δήλωσή του ο Γιώργος Βαρεμένος, βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, τονίζει, αντιλαμβάνεται την επιχειρηματικότητα με τριτοκοσμικό τρόπο ως ικανοποίηση «ημετέρων», χωρίς εξισορρόπηση συμφερόντων, περιφερειακή ανάπτυξη και σεβασμό δικαστικών αποφάσεων και ευρωπαϊκών Οδηγιών για την προστασία του περιβάλλοντος.

Από τον «Γέρο» στον Κυριάκο

Ιστορικό «εκτροπών» Αχελώου

Σχεδόν έναν αιώνα οι αγρότες της Θεσσαλίας παρακολουθούν τους «Μαυρογιαλούρους» να μοιράζουν υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα για την αντιμετώπιση του υδροδοτικού προβλήματος στη μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας.

Η πατρότητα της ιδέας της εκτροπής του Αχελώου ανήκει στον καθηγητή του Πολυτεχνείου Απόστολο Κουτσοκώστα και είχε διατυπωθεί το 1925. Η πρώτη εξαγγελία των έργων, όμως, έγινε το 1964 από τον Γεώργιο Παπανδρέου, σε προεκλογική συγκέντρωση στη Λάρισα, που σηματοδότησε την έναρξη των μελετών, με πιο σημαντική αυτή που είχε υποβληθεί από τον μηχανικό της ΔΕΗ Στέλιο Μαγειρία.

Το πρώτο «θα» για την έναρξη των έργων ακούστηκε το 1983 από τον Ανδρέα Παπανδρέου, κατά τη διάρκεια της ετήσιας εκδήλωσης μνήμης στο Κιλελέρ, παρόλο που υπήρχαν ήδη επιφυλάξεις από την τότε ΕΟΚ.

Στο όνομα της κάλυψης αρδευτικών και υδρευτικών αναγκών της Θεσσαλίας, αλλά και της παραγωγής ενέργειας, οι αρχικοί σχεδιασμοί περιλάμβαναν δύο μεγάλα φράγματα στη Μεσοχώρα και τη Συκιά, ένα μικρότερο στο Μαυρομάτι, καθώς και σήραγγες για τη μεταφορά νερού. Η υλοποίηση ξεκίνησε από τη ΔΕΗ, που ανέλαβε να κατασκευάσει τον υδροηλεκτρικό σταθμό στη Μεσοχώρα.

Δέκα χρόνια αργότερα, η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. υπέγραψε τη σύμβαση για τα κυρίως έργα, που προέβλεπαν την εκτροπή έως 1,5 δισ. κυβικών τον χρόνο από τον Αχελώο προς τον Θεσσαλικό Κάμπο, ενώ ήδη είχαν κατατεθεί οι πρώτες προσφυγές στο ΣτΕ και είχε επισημοποιηθεί η αρνητική θέση των Βρυξελλών. Τα έργα είχαν εξαιρεθεί από τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, αλλά ξεκίνησαν με εθνικούς πόρους και έχουν διατεθεί περίπου 600 εκατ. ευρώ.

Η πρώτη ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ εκδόθηκε το 1994 και το τότε υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ επιχείρησε να την ανατρέψει, μειώνοντας στο μισό τις ποσότητες νερού της εκτροπής. Ακολούθησαν άλλες πέντε απορριπτικές αποφάσεις, όλες με το ίδιο σκεπτικό, παρά το γεγονός ότι η εκτροπή είχε περιοριστεί στα 250 εκατ. κυβικά τον χρόνο.

Η τελευταία και πιο χαρακτηριστική είναι η υπ’ αριθμόν 26/2014 της Ολομέλειας του ΣτΕ, που τεκμηριώθηκε με απαντήσεις σε 14 προδικαστικά ερωτήματα από την πλευρά του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, με την οποία η εκτροπή χαρακτηρίζεται ως «επιζήμια για το περιβάλλον».

Αντί άλλης απαντήσεως που φαντάζομαι θα δώσει σύντομα με το μαχητικό και τεκμηριωμένο τρόπο που τη χαρακτηρίζει η ΕΘΕΜ, παραθετω παλαιτερο άρθρο (23-4-2019) του Κ. Γκούμα στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, όταν ο Σ, Φάμελλος αναφερόταν στη δημοπράτηση της μελέτης του εμπλουτισμού της Χαλκης:

Οι αυταπάτες του κ. Φάμελλου και του ΣΥΡΙΖΑ για το «ξεδίψασμα» του θεσσαλικού κάμπου
Δημοσίευση: 23 Απρ 2019

Πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 20/4/2019) από τον αναπληρωτή υπουργό κ. Σωκράτη Φάμελλο η χρηματοδότηση δύο σημαντικών έργων (Τεχνητού Εμπλουτισμού στη Χάλκη και άντλησης νερού για άρδευση στην Κοιλάδας, κ.λπ.) συνολικού προϋπολογισμού 2.306.850 εκατ. ευρώ.

Παρότι πρόκειται για ένταξη ΜΕΛΕΤΩΝ (προσοχή όχι έργων) που θα παραδοθούν το 2023 (!). Να δηλώσουμε ευθύς εξαρχής ότι πρόκειται μεν για μία θετική και ελπιδοφόρα εξέλιξη για τις συγκεκριμένες περιοχές που δοκιμάζονται από προβλήματα εξασφάλισης αρδευτικού νερού (και όχι μόνο), αλλά για να έχει συνέχεια πρέπει να εξασφαλιστεί και χρηματοδότηση των έργων (ορισμένες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ). Ο χώρος δεν επιτρέπει τη διατύπωση και τεκμηρίωση επιφυλάξεων που σχετίζονται με το κόστος λειτουργίας (λόγω των πολλών αντλήσεων) καθώς και τα προβλήματα διαχείρισης του νερού.
Για να φρεσκάρουμε όμως τη μνήμη όσων επαίρονται ότι τώρα ξεκινούν τα έργα που θα λύσουν το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας (!), θα θυμίσουμε ότι τις δύο αυτές μελέτες - ήδη από τα μέσα της δεκαετίας 2000 - προωθούσαν αποτελεσματικά οι υπηρεσίες της τότε Περιφέρειας και της Νομαρχίας Λάρισας και διεκδικούσαν σθεναρά οι τοπικοί φορείς. Ειδικότερα το 2005 η Περιφέρεια Θεσσαλίας χρηματοδότησε ερευνητική μελέτη με θέμα: «Δυνατότητες εφαρμογής τεχνητού εμπλουτισμού στις περιοχές Χάλκης-Κιλελέρ και στην καρστική περιοχή Μύρων-Καλού Νερού Λάρισας». Η μελέτη (Γ. Σούλιου) παρουσιάστηκε στη Χάλκη (Νοέμβριος 2007) και προέβλεπε αντλιοστάσιο, αγωγό μεταφοράς 15.000.000 μ3 νερού ετησίως, ανόρυξη 15 γεωτρήσεων (εμπλουτισμού) και κάποια συμπληρωματικά έργα.
Επίσης η Νομαρχία Λάρισας από το 2007 διερευνούσε τη δυνατότητα παραχώρησης έκτασης για κατασκευή έργων αποθήκευσης νερού σε συνεργασία με τους Δήμους Κοιλάδας και Κραννώνα. Όταν η προσπάθεια αυτή ευοδώθηκε, η Δ/νση Εγγείων Βελτιώσεων προχώρησε το 2009 στην εκπόνηση ορισμένων μελετών (τεχνικών, περιβαλλοντικών) που προέβλεπαν αντλιοστάσιο στον Πηνειό, αγωγούς μεταφοράς - διανομής νερού και 2 ταμιευτήρες (Κοιλάδα, Αγ. Αναργύρους χωρητικότητας 1.200.000 και 1.100.000 μ3). Την ακρίβεια των παραπάνω μπορούν εύκολα να διαπιστώσουν οι συμπολίτες μας από τα δημοσιεύματα της εποχής (δες «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»: 29/6/2005 και 22/7/2009 για τεχνητό εμπλουτισμό Χάλκης, 6/9/2007 & 3/5/2009 για ταμιευτήρες Κοιλάδας, κ.λπ.).
Θα συμφωνήσουμε συνεπώς με τον κ. Φάμελλο ότι το ΣΔΥΘ «αποτελεί πλέον βασικό εργαλείο προγραμματισμού για τους υδατικούς πόρους της Θεσσαλίας», αν και όπως διαπιστώνεται ο σχεδιασμός αυτός σε περιφερειακό επίπεδο υπήρξε και πριν πολλά χρόνια. Αρκεί, θα προσθέταμε εμείς, να υπάρχει και η σχετική χρηματοδότηση των έργων !
Θα διαφωνήσουμε όμως με τον κ. Φάμελλο ότι πρόκειται για «…πλάνο βιώσιμης ανάπτυξης της Θεσσαλίας, το οποίο περιλαμβάνει ισχυρά έργα υποδομής σε όλη την Περιφέρεια ... αλλαγή του τρόπου άρδευσης με σύγχρονες μεθόδους, εξοικονόμηση και επαναχρησιμοποίηση του νερού και αποκατάσταση των υδατικών πόρων» που δημιουργούν προσδοκίες και ελπίδες ότι θα «ξεδιψάσει» ο θεσσαλικός κάμπος. Σε κάθε περίπτωση οι μελέτες αυτές είναι περιορισμένης εμβέλειας, δεν αντιμετωπίζουν το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας και φυσικά δεν «ξεδιψούν» τον κάμπο! Και αυτό γιατί τα 10-15 εκατ. κυβικά μέτρα νερού (ετήσιος εμπλουτισμός Χάλκης) αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,5% από το συσσωρευμένο έλλειμμα των 3 δισ. κυβικών μέτρων υπόγειου νερού (που πρέπει να επιστραφεί στους υδροφορείς), ενώ τα 2,3 εκατ. μ3 νερού των ταμιευτήρων της Κοιλάδας – Αγ. Αναργύρων αντιπροσωπεύουν μόνο το 0,4% από το ετήσιο έλλειμα των 600 εκατ. κυβικών μέτρων νερού στη Θεσσαλία που διαπιστώνει το αναθεωρημένο από τον κ. Φάμελλο ΣΔΥΘ του 2017.
Δυστυχώς το ΣΔΥΘ κινδυνεύει να μείνει «σχέδιο επί χάρτου», όταν τα 2,6 εκατ. ευρώ (για τις 2 αυτές μελέτες) αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,22% του συνολικού προϋπολογισμού (ύψους πάνω από 1,2 δισ. ευρώ) για τα δεκάδες έργα, μέτρα και δράσεις που προβλέπονται στην λεκάνη Πηνειού.
Πιστεύει κανείς από τους Θεσσαλούς αγρότες και τους φορείς τους ότι με «ασπιρίνες» μπορεί να αντιμετωπιστεί μία χρόνια «σοβαρή ασθένεια»;
Μπορούν άραγε να αισθάνονται αισιόδοξοι για την επίλυση του υδατικού προβλήματος, όταν μάλιστα με παρέμβαση του κ. Φάμελλου (προς τους μελετητές και τον ΕΓΥ κ. Γκανούλη) το 2007, αποκλείστηκαν τα ημιτελή έργα του Άνω Αχελώου (που με 300 εκατ. ευρώ) μπορούσαν να ολοκληρωθούν σε 5 χρόνια και να ενισχύσουν τη λεκάνη του Πηνειού; Ποιο είναι το πλάνο εφαρμογής (ωρίμανση μελετών, ένταξη, χρηματοδότηση κ.λπ.) όλων όσων προβλέπονται στο ΣΔΥΘ; Ποιο από τα μεγάλα έργα (Πύλη, Μουζάκι, Νεοχωρίτη, Ενιπέα, Ελασσόνα, κ.λ.π.) έχουν «ωριμάσει» από πλευράς μελετών οι υπηρεσίες του κ. Φάμελλου και του κ. Σπίρτζη; Κανένα!

Από τον Κώστα Γκούμα,
γεωπόνο, πρ. δ/ντή Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρο ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ

  Δειτε εδώ επίσης χθεσινό μας σχόλιο που αναφερεται στη λύση Φάμελλου με τα διαχειριστικά σχέδια που κατέθεσε (και τα οποία προφανως αποσιωπά τόσο ο ίδιος όσο και το ρεπορτάζ της Χαράς Τζαναβάρα) πως σε 60 χρόνια (!) θα αποκατασταθεί το περιβάλλον στη Θεσσαλία...