Η θρυλική Ιη Μεραρχία Λαρίσης ή Σιδηρά Μεραρχία στη μάχη της Πίνδου

Του Θεοδωρου Α. Νημα, φιλολόγου-δρος ιστορίας

Η νεότερη ιστορία της Θεσσαλίας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την παρουσία σ’ αυτή (έδρα της η Λάρισα) της Ιης Μεραρχίας (Θεσσαλίας), της ονομασθείσας και «Σιδηράς», η οποία με τα δύο συντάγματα πεζικού, το 4ο στη Λάρισα και το 5ο στα Τρίκαλα, καθώς και το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων, αφού σ’ αυτά κατετάγησαν και από τις γραμμές τους έλαβαν μέρος σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες οι περισσότεροι στρατεύσιμοι της Θεσσαλίας και έγραψαν λαμπρές σελίδες στα πεδία των μαχών. Κοντά σ’ αυτά υπήρχαν και οι μονάδες ιππικού, οι οποίες κατά βάση ήταν συγκροτημένες από Θεσσαλούς.

Με ορμητήριο τη Λάρισα και τα Τρίκαλα (όπου συμπεριλαμβανόταν και η Καρδίτσα που τότε δεν ήταν ανεξάρτητος νομός και εν συνεχεία περιφερειακή ενότητα) οι μονάδες της Ι Μεραρχίας έλαβαν μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13, τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1918), τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41. Η δράση τους υπήρξε μοναδική και γρήγορα δημιουργήθηκε ένας θρύλος γύρω από αυτή. Έτσι η νεότερη πολεμική ιστορία της Θεσσαλίας ταυτίζεται με τη δράση της Ι Μεραρχίας και των μονάδων της.

Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940-1941

Η σύνθεση των θεσσαλικών μονάδων

Η Ι Μεραρχία Λαρίσης είχε το ακόλουθο επιτελείο: Διοικητής· υπτγος Βασίλειος Βραχνός. Επιτελάρχες· 27-10-1940: ανχης ΠΒ Μιχ. Σπυρόπουλος, 20-1-1941: σχης ΠΖ Στέφ. Κατσιμήτρος. Διοικητές Πεζικού· 27-10-1940: σχης Παναγ. Σπηλιωτόπουλος, 21-12-1940: σχης Κων. Παπαδόπουλος. Διοικητές Πυροβολικού· 27-10-1940: σχης Γεώρ. Δικαίος, 22-1-1941:  σχης Δημ. Ολύμπιος. Διοικητής Μηχανικού· 27-10-1940: ανχης Κων. Παπαπαναγιώτου. Διοικητής Διαβιβάσεων· 27-10-1940: λγός Ηρ. Ουσγούρογλου.

Οι οργανικές μονάδες της ήταν:

2ο Σύνταγμα Πεζικού (Βόλου), το οποίο υπήχθη στην V Ταξιαρχία Πεζικού και διαλύθηκε στις 23-1-1941. Διοικητές· 27-10-1940: ανχης Νικ. Χλωρός. Διοικητές Ι/2 Τάγματος· 27-10-1940: τχης Γεώρ. Πατιστής, 29-12-1940: τχης Αθ. Πανταζής. Διοικητές ΙΙ/2 Τάγματος [στο Απόσπ. Ζουμπουλάκη από 13-11-1940, στο Απόσπ. Μπομπορίδου από 17-11-1940· μετωνομάστηκε 1/66]· 27-10-1940: τχης Νικ. Μαντούκος. Διοικητές ΙΙΙ/2 Τάγματος [στο Απόσπ. Κετσέα από 21-11-1940 έως 9-12-1940, στο 5ο ΣΠ από 21-12-1940. Διαλύθηκε στις 23-1-1941]· 27-10-1940: τχης Γερ. Στρατιώτης.

4ο Σύνταγμα Πεζικού (Λαρίσης) [Στη Μεραρχία Ιππικού έως 12-12-1940]. Διοικητές· 27-10-1940: σχης Ευάγγ. Χατζηφόρος, ανχης Στέφ. Κατσιμήτρος, 22-1-1941: ανχης Αριστ. Καραποστόλης, 19-3-1941: σχης Θεμ. Κετσέας. Διοικητές Ι/4 Τάγματος [στο Απόσπ. Κετσέα από 3-11-1940 έως 5-11-1940, στην Ταξιαρχία Ιππικού από 5 έως 20-12-1940]· 27-10-1940: λγός Σωτ. Βασιλόπουλος, 24-11-1940: έφ. τχης Αλ. Κουνδουράκης, 23-12-1940: λγός Σωτ. Βασιλόπουλος. Διοικητές ΙΙ/4 Τάγματος [στο Απόσπ. Κετσέα από 4-1-1941]· 27-10-1940: τχης Δημοσθ. Χατζηδάκης. Διοικητές ΙΙΙ/4 Τάγματος [στο Απόσπ. Φριζή από 28-11-1940 έως 7-12-1940]· 27-10-1940: τχης Γεώρ. Κολώνιας, κατόπιν ο λγός Νάτσης και ο έφ. τχης Σ. Βορίσης, 9-1-1941: Ιω. Μπαλντούμης, 14-2-1941: τχης Ευστ. Αρέθας.

5ον Σύνταγμα Πεζικού (Τρικάλων). [Στην Ταξιαρχία Ιππικού από 4-11-1940 έως 13-11-1940, στην V Ταξιαρχία από 25-12, στην XV Μεραρχία από 4-1-1941]. Διοικητής· 27-10-1940: σχης Νικ. Γεωργούλας. Διοικητές Ι/5 Τάγματος· 27-10-1940: τχης Αντ. Γούλας, αρχές Μαρτίου 1941: τχης Περάκης. Διοικητές ΙΙ/5 Τάγματος [στο 3ο ΣΙ από 7-11-1940, στο Απόσπ. Φριζή από 21-11-1940 έως 7-12-1940]· 27-10-1940: τχης Πέτ. Παπαβασιλείου, 16-11-1940: τχης Δημ. Κασλάς. Διοικητής ΙΙΙ/5 Τάγματος· 27-10-1940: τχης Σπ. Χειμαρριώτης.

51ο Σύνταγμα Πεζικού (Τρικάλων) [αρχικά στο Απόσπ. Πίνδου (Δαβάκη) έως 2/11, στο Απόσπ. Κετσέα από 3/11. Διαλύθηκε στις 8-1-1941]. Διοικητές· 27-10-1940: σχης Κων. Δαβάκης (έως 2-11-1940), 3-1-1940: σχης Θεμ. Κετσέας. Διοικητές Ι/51 Τάγματος [στο Απόσπ. Πίνδου από 1/11, στο Απόσπ. Μπομπορίδου από 15/11, στην Ταξ. Ιππ. από 1/12, στο 16ο ΣΠ από 11/12 έως 27/12]· 27-10-1940: τχης Αθ. Πανταζής, κατόπιν ο λγός Αναστ. Πολίτης. Διοικητές ΙΙ/51 Τάγματος [στο Απόσπ. Πίνδου από 1/11, στο Απ. Ζουμπουλάκη από από 11/11, στο Απόσπ. Μπομπορίδου από 17/11]· 27-10-1940: τχης Κων. Αντωνόπουλος. Διοικητές ΙΙΙ/51 Τάγματος [στο Απόσπ. Ζουμπουλάκη από 11/11, στο Απ. Παπακωνστανίνου από 17/11, στο 50ό ΣΠ από 22/11, στο Απόσπ. Γιαννακόπουλου από 26/11]· 27-10-1940: Τχης Θωμάς Νικήτας, Λγός Γεώρ. Αλεβίζος.

52ο Σύνταγμα Πεζικού (Λαρίσης) [έπαυσε να υφίσταται από τις 17-1-1941]. Διοικητής· έφ. ανχης Ν. Κουρκουλάκος. Δκτής Ι/52 Τάγματος· τχης Γεώρ. Βλάσης. Δικτής ΙΙ/52 Τάγματος· τχης Παναγ. Δημητριάδης. Διοικητές ΙΙΙ/52 Τάγματος· έφ. τχης Αχ. Δημοτάκης.

1ο Σύνταγμα Ορειβατικού Πυροβολικού. Διοικητές· σχης Δημ. Ολύμπιος, 22-1-1941: ανχης Μιχ. Σπυρόπουλος. Δκτής Ια Μοίρας· τχης Δημ. Παπαϊωάννου. Δκτής Ιβ Μοίρας· τχης Αθ. Βουλόδημος. Δκτής Ιγ Μοίρας· λγός Μιλτ. Μπαμπίλης.

Υπήρχαν και άλλες μικρότερες βοηθητικές μεραρχιακές μονάδες.

Η μάχη της Πίνδου και η απόκρουση της Ιταλικής Εισβολής (28 Οκτ. – 13 Νοεμ 1940)

Η κήρυξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 βρήκε το Ι και ΙΙ Τάγμα του 51ου ΣΠ Τρικάλων (δκτής ανχης Δημ. Μισύρης), 1 λόχο προκαλύψεως, 1 διμοιρία πολυβόλων, 1 ουλαμό ιππικού, 1 ορειβατική πυροβολαρχία, 2 όλμους, 1 διμοιρία διαβιβάσεων και 1 λόχο ημιονηγών, που αποτελούσαν το Απόσπασμα Δαβάκη, στην προωθημένη αμυντική τοποθεσία επί της Πίνδου (περιοχή Επταχωρίου Καστοριάς) και το ΙΙ Τάγμα (Παπαβασιλείου) του 5ου ΣΠ Τρικάλων, με ημιεμπόλεμη σύνθεση, στο Μέτσοβο (από 4 Σεπ. 1940), όπου οργάνωνε αμυντικά τον αυχένα Κατάρας. Από το πρωί της 29 Οκτ. κινήθηκε πρός Κεράσοβο. Το Ι/4 Τάγμα (Λαρίσης) με μια πυροβολαρχία βρισκόταν στο Ελευθεροχώρι Γρεβενών. Το ΙΙ/52 Τάγμα κινήθηκε στις 28 Οκτ. από το Αμύνταιο προς το Νεστόριο Καστοριάς. Ολόκληρο το 52 ΣΠ (Λαρίσης), που βρισκόταν στον Τύρναβο, κινήθηκε στις 29 Οκτ. προς Αμύνταιο όπου έφτασε στις 5 μ.μ. Από εκεί με αυτοκίνητα μεταφέρθηκε στο Δοτσικό. Ο διοικητής της Ι Μεραρχίας (Λαρίσης) αντ/γος Βασ. Βραχνός διατάχτηκε από το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) να μεταβεί αμέσως στο Επταχώρι και να αναλάβει την διεύθυνση των επιχειρήσεων. Οι άλλες μονάδες της Ι Μεραρχίας, που υπάγεται στο Β΄ ΣΣ (έδρα Λάρισα) προβαίνουν αμέσως σε επιστράτευση και ετοιμάζονται για το Μέτωπο της Πίνδου (Κεντρικό). Σε ό,τι αφορά στο 5ο ΣΠ, η προσέλευση των εφέδρων αξιωματικών και οπλιτών γινόταν «αθρόως και μετ’ ακράτου ενθουσιασμού». Η κατάταξη ολοκληρώθηκε σχεδόν το βράδυ της 30ής Οκτωβρίου και υπήρχαν αρκετές ελλείψεις σε οπλισμό. Γενικώς ο ανεφοδιασμός ήταν ελλιπής, αλλά το  ηθικό των ανδρών ήταν άριστο. Η εκπαίδευση των σκοπευτών αυτομάτων όπλων ήταν πολύ καλή με άριστα αποτελέσματα αργότερα στις μάχες. Οι έφεδροι αξιωματικοί ήταν εκπαιδευμένοι καλώς. Η έδρα του Β΄ ΣΣ μεταφέρεται στην Κοζάνη (διοικητής αντγος Δημ. Παπαδόπουλος) και της Ι Μεραρχίας στο Επταχώρι.

Στις 31 Οκτ.  το Ι/5 Τάγμα (Γούλα) κινήθηκε προς Καλαμπάκα – Αγιόφυλλο – Γρεβενά – Σαμαρίνα. Το ίδιο δρομολόγιο ακολούθησε την επομένη η Διοίκηση του Συν/τος και το ΙΙΙ/5 Τάγμα (Χειμαρριώτη).

Όταν στις 30 Οκτ. έφτασε στο Επταχώρι ο διοικητής της Ι Μεραρχίας βρήκε τα ελληνικά τμήματα σε διάλυση. Έδωσε διαταγή να επισκευαστεί η γέφυρα του Επταχωρίου, η οποία είχε ανατιναχτεί με διαταγή του Δαβάκη, να εγκατασταθεί εκεί φρουρά και να συλλαμβάνει τους φυγάδες, να ανασυγκροτήσουν τα τμήματά τους οι Κ. Δαβάκης και Αθ. Πανταζής και να συσταθεί Στρατονομία. Ζήτησε επίσης να αποσταλεί δικαστικός σύμβουλος. Αμέσως το κλίμα άλλαξε και επανήλθε πειθαρχία και τάξη στο στράτευμα. Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 31ης Οκτ. ο Βραχνός ανακοίνωσε την απόφασή του για αντεπίθεση του Ελληνικού Στρατού εναντίον της ιταλικής Μεραρχίας Τζούλια, η οποία ήδη είχε εισχωρήσει αρκετά μέσα στην οροσειρά της Πίνδου παρακάμπτοντας το Επταχώρι και την ελληνική γραμμή άμυνας. Αυτή ήταν η πρώτη ελληνική διαταγή για επιθετική ενέργεια..

Στις 31 Οκτ. το ΙΙ/5 Τάγμα (Παπαβασιλείου) ακολουθώντας το δρομολόγιο Μέτσοβο – Βρυσοχώρι – Ελεύθερο, είδε από μακριά ιταλική φάλαγγα να κινείται προς Παλιοσέλι. Εκλήθη ο υπλγός Πανδής του ουλαμού πυροβολικού να βάλει εναντίον των Ιταλών. Οι βολές ήταν επιτυχείς, ο εχθρός αιφνιδιάστηκε και διασκορπίστηκε στο χωριό. Η πορεία τους σταμάτησε εδώ. Οι Έλληνες στρατιώτες πήραν το βάπτισμα του πυρός. Στις 3 Νοεμ. αφίχθη στην περιοχή ο ανχης Μαρδ. Φριζής και ανέλαβε την διοίκηση του Αποσπ. Αώου, στο οποίο εντάχτηκαν το ΙΙ/5 Τάγμα, το Τάγμα Κονίτσης και ο Ουλαμός ΠΒ των 105 Πανδή.

Την 1η Νοεμ. 1940 εξαπολύονται οι ελληνικές αντεπιθέσεις. Στον Γράμμο ενεργεί η διλοχία του ΙΙ/51 Τάγματος, που βρισκόταν σε συνοχή, με διοικητή τον ανχη Δημ. Μισύρη (Απόσπασμα Μισύρη). Κοντά στη Λυκορράχη συνέλαβε 130 αιχμαλώτους (οι 3 αξιωματικοί)· άλλοι 150 διασκορπίστηκαν στις ρεματιές αλλά συνελήφθησαν αργότερα. Οι Έλληνες είχαν 50 νεκρούς και τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο Μισύρης, ο οποίος παρέμεινε στο πεδίο της μάχης.  Στην Φούρκα ενεργεί το Ι/51 Τάγμα υπό τον Δαβάκη με τις διμοιρίες Γ. Κουμπουρλή και Δ. Σπυρόπουλου. Μετά από σκληρή και φονική μάχη (τραυματίστηκε βαριά στο στήθος ο Κουμπουρλής) οι Έλληνες κατέλαβαν το ύψ. του Άι-Λια (υψ. 1250). Στο ύψωμα Τσούκα, στα όρια Φούρκας – Ζούζουλης, ενεργεί διλοχία του Ι/4 Τάγματος, ενισχυμένο με 2 διμοιρίες πολυβόλων και 1 ορεινή πυροβολαρχία, υπό τον Ι. Καραβία. Ο διοικητής της Μεραρχίας Βραχνός εγκαταστάθηκε στον Άι-Λια Επταχωρίου. Η μάχη της Τσούκας ήταν λυσσώδης. Οι Έλληνες την κατέλαβαν με αλλεπάλληλες επιθέσεις και αντεπιθέσεις και με εφ’ όπλου λόγχη, αλλά είχαν μεγάλες απώλειες. Μεταξύ των νεκρών ο Ρόδιος υπλγός Αλέξ. Διάκος και ο έφ. ανθλγός Ελευθ. Ντάσκας από τον Πλάτανο (Βάνια) Τρικάλων, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος έφεδρος αξιωματικός νεκρός του πολέμου. Και οι δύο θάφτηκαν στο νεκροταφείο της Ζούζουλης. Αν και τα εδαφικά κέρδη ήταν μικρά, η σημασία των νικών αυτών ήταν πολύ μεγάλη. «Η σθεναρά επιθετική στάσις της Ιης Μεραρχίας εβελτίωσε ριζικώς εντός εικοσιτετραώρου την όλην όψιν της δημιουργηθείσης καταστάσεως εις την περιοχήν της Πίνδου».

Στις 2 Νοεμ. το μεσημέρι τραυματίστηκε ο σχης Κ. Δαβάκης  και μετακομίστηκε τη νύχτα στο Επταχώρι από τον Λαρισαίο έφ. ανθλγό Ν. Χατζηευθυμίου . Τη διοίκηση του Νοτίου Συγκροτήματος ανέλαβε ο Ιω. Καραβίας, αντικαθιστώντας τον Κ. Δαβάκη, ενώ τη διοίκηση του 51 ΣΠ ανέλαβε  ο ανχης Θεμ. Κετσέας. Σ’ αυτό εντάχτηκαν το Ι/2 και το Ι/4 Τάγματα συγκροτώντας το Απόσπασμα Κετσέα. Την επομένη εξαπολύεται επίθεση στις ιταλικές θέσεις της Βόρειας Πίνδου. Ο υπλγός Δ. Σπυρόπουλος με χειροβομβίδες εξουδετέρωσε μόνος του εχθρικό πολυβολείο. Αιχμαλωτίζονται περίπου 300 Ιταλοί, ενώ οι άλλοι διασκορπίστηκαν στο δάσος και τις ρεματιές. Οι Έλληνες κατέλαβαν τα υψώματα Ρωμιός (υψ. 1751), Λευκάδια (υψ. 1474), Ταμπούρι (υψ. 1874), Γύφτισσα (υψ. 1762) και Βούζιο (υψ. 2053). Οι Ιταλοί μολονότι πολέμησαν γενναία, αποδεικνύονται άμαθοι στην εκ του συστάδην μάχη με εφ’ όπλου λόγχη, ενώ αντίθετα οι Έλληνες ήταν άριστα εκπαιδευμένοι σ’ αυτό το είδος πολέμου.

Η Ταξιαρχία Ιππικού (υπό τον σχη τον Σ. Δημάρατο) έφτασε στο Δοτσικό (υψ. 1060) την 1η Νοεμ. Μία ίλη με τη διοίκησή της εγκαταστάθηκε στο ύψ. Σκούρτζα (υψ. 1799). Την επομένη έφτασε το 1ο Σύνταγμα Ιππικού (υπό τον ανχη Σ. Παπαθανασίου). Αμέσως άρχισε η επίθεση εναντίον τμημάτων της ιταλικής Μεραρχίας Τζούλια. Ως το βράδυ έφτασαν στην περιοχή και άλλα ελληνικά τμήματα: το ΙΙΙ/7 Τάγμα Πεζοναυτών, το ΙΙΙ/52 Τάγμα και ο ίδιος ο σωματάρχης Δημ. Παπαδόπουλος, ο οποίος από εδώ και στο εξής διευθύνει ο ίδιος τη μάχη της Πίνδου. Στις 3 Νοεμ. εξαπολύεται γενική επίθεση. Στις μάχες που επακολούθησαν, κατά τον επιτελάρχη του Β΄ ΣΣ Δημ. Μαχά, «οι πεδινοί της Θεσσαλίας νίκησαν τους ορεινούς των Άλπεων». Οι Έλληνες κατέλαβαν τα υψώματα  Μπαλλή (υψ. 1532) και Ρέντα (υψ. 1706) και μπήκαν στη Σαμαρίνα (υψ. 1450) εκδιώκοντας τους Ιταλούς. Η Μεραρχία «Τζούλια», παρά τις απώλειές της, διατηρεί την κύρια δύναμή της (7 τάγματα, 12 πυροβόλα, 25 μεγάλους όλμους και 50 μικρούς) και κατευθύνεται προς το Μέτσοβο, που είναι ο αντικειμενικός της σκοπός. Στις 2 Νοεμ. η εμπροσθοφυλακή της είχε εισέλθει στο Δίστρατο (υψ. 1000) και την επομένη στη Βωβούσα, μόλις δύο ώρες από το Μέτσοβο. Κατά κακήν της τύχη εκεί βρέθηκε ο 3ος Λόχος (Παπή) του 51 ΣΠ (Τρικάλων), που είχε συμπτυχθεί από τον Γράμμο, και προβάλλει αντίσταση καθυστερώντας την. Σε λίγο φτάνουν και τμήματα της Μεραρχίας Ιππικού Σερρών από το Μέτσοβο, αλλά και το ΙΙ/4 Τάγμα (Λαρίσης). Από τις 5 Νοεμ. το Ι/5 Τάγμα (Τρικάλων) είχε εμπλακεί και αυτό σε σκληρό αγώνα με τους Ιταλούς κοντά στο Δίστρατο, ενώ το ΙΙΙ/5 Τάγμα κινήθηκε προς Γομάρα και εισήλθε στον αγώνα στις 7 Νοεμ. Το Ι/7 Τάγμα Πεζοναυτών (Χαλκίδας) είχε κινηθεί ήδη προς το Μέτσοβο. Στις 4 Νοεμ. η Μεραρχία «Τζούλια» βρέθηκε ανάμεσα σε δύο πυρά και η πορεία της ανακόπηκε οριστικά. Το μεσημέρι άρχισε να οπισθοχωρεί αφήνοντας 35 νεκρούς (ο 1 αξιωματικός). Από τις 5 ως τις 8 Νοεμ. οι Ιταλοί αμύνθηκαν σκληρά.

Τελικά, μέσω της κοιλάδας του Αώου, υποχώρησαν εσπευσμένως και ατάκτως υποστηριζόμενοι από την αεροπορία τους, η οποία τους κάλυπτε από τα ελληνικά πυρά και τους εφοδίαζε με τρόφιμα. Τους καταδίωξε το Απόσπασμα Ε. Χατζηφόρου, διοικητή του 4ου ΣΠ (Λαρίσης) και το ΙΙ/5 Τάγμα που βρέθηκε στον δρόμο τους. «Την 11ην Νοεμβρίου ο εχθρός συνεχίζει την άτακτόν του υποχώρησιν, εγκαταλείπει σχεδόν όλα τα υλικά του και αυτά ακόμη τα Πυροβόλα. Τμήματα Ιππικού προχωρούν, τους προλαμβάνουν, διότι οι πεζοί δεν μπορούν να τους παρακολουθήσουν και συλλαμβάνουν πολλούς αιχμαλώτους, οι οποίοι έχουν χάσει τελείως το ηθικόν τους […]. Οι Ιταλοί συνεχίζουν την υποχώρησίν των και κατευθύνονται εν σπουδή εις τα Β. υψώματα της Κονίτσης, τα οποία οργανώνουν δι’ αντίστασιν».

Κατά τον Λάζ. Αρσενίου, ο οποίος έλαβε μέρος στον πόλεμο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, «στην Πίνδο πολεμούν Θεσσαλοί κατά 90%. Στα συντάγματα πεζικού 2ο Βόλου, 4ο Λαρίσης, 5ο Τρικάλων, στην Ταξιαρχία Ιππικού και στις μονάδες του πυροβολικού, υπηρετούσαν Θεσσαλοί. Μαζύ τους πολεμούσαν πεζοναύτες του 7ου Συντάγματος Χαλκίδας και λίγοι προεπιστρατευμένοι Εφτανησιώτες και Πελοπονήσιοι στα συντάγματα 51ο Τρικάλων και 52ο Λαρίσης. Από τους Θεσσαλούς τουλάχιστον 25%  είναι Βλάχοι, καταγόμενοι από την Πίνδο, που την ξέρουν πολύ καλά. Αλλά και οι άλλοι Θεσσαλοί έχουν δεσμούς με βουνά, αφού η περιοχή τους είναι κατά 64% ορεινή».

Αλλά και ο επιτελάρχης του Β΄ ΣΣ Δ. Μαχάς δεν φείδεται επαίνων για τους Θεσσαλούς μαχητές: «Η Τζούλια εθεωρείτο η καλύτερη μονάδα του ιταλικού στρατού. Είχε όλα τα εφόδια για ορεινό αγώνα. Οι στρατιώτες της κατάγονταν από τις Άλπεις και ήσαν ειδικά εκπαιδευμένοι για ορεινό αγώνα. Την επίλεκτη αυτή μονάδα εκλήθησαν να την αντιμετωπίσουν Θεσσαλοί, που οι περισσότεροί τους ήσαν πεδινοί και χωρίς τα κατάλληλα εφόδια. Αλλά “την έκαναν καλά”. Ο Θεσσαλός στρατιώτης είναι εκλεκτός. Μας άρεσε πολύ. Είχα ξαναπολεμήσει με Θεσσαλούς και μάλιστα τσολιάδες, όπως και με Στερεοελλαδίτες, Πελοποννησίους και άλλους. Ο Θεσσαλός στρατιώτης είναι πολύ πειθαρχικός, πολύ υπομονετικός και δείχνει μεγάλη αντοχή στην πείνα και στις κακουχίες του πολέμου. Ανεβαίνει και στις δυσπρόσιτες κορφές. Στην Πίνδο οι πεδινοί της Θεσσαλίας νίκησαν τους ορεινούς της Ιταλίας».