Κλειστόν λόγω έλλειψης μαθητών-Τι λέει ο καθηγητής Παν. Θεσσαλίας Βύρων Κοτζζαμάνης

O Τάσος Ανέστης ζει με την οικογένειά του – τη γυναίκα του και τα δυο παιδιά τους, ηλικίας 8 και 11 ετών – στη Βίτσα, στα Ζαγοροχώρια. Για την ακρίβεια, ο ίδιος ζει εκεί καθημερινά. Η γυναίκα του μένει με τα δυο παιδιά τους, μαθητές Δημοτικού, στα Γιάννινα – γιατί στο χωριό δεν υπάρχει σχολείο. Η οικογένεια συναντιέται τα Σαββατοκύριακα στη Βίτσα.

«Θα ήταν προτιμότερο να μπορούσαμε να ζήσουμε ως οικογένεια – γι’ αυτό εξάλλου φύγαμε από την Αθήνα», λέει. Ο κ. Ανέστης ήταν εκπαιδευτικός σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο. Όταν η κόρη τους, Αναστασία, ήταν 4 ετών, παραιτήθηκε για να εγκατασταθούν στη Βίτσα και να ζήσουν μια ζωή όπως την ήθελαν.

Αγόρασαν ένα αρχοντικό με την προοπτική να στήσουν σχολείο ήπιων δεξιοτήτων. Οταν το σχέδιο δεν ευδοκίμησε, έφτιαξαν εκεί ξενώνα. Το δεύτερο παιδί, ο Κωνσταντίνος, γεννήθηκε στα Ζαγοροχώρια. Την πρώτη χρονιά που τα παιδιά πήγαν σχολείο, η οικογένεια έκανε μια απόπειρα να μένουν όλοι μαζί στο χωριό και να πηγαινοέρχονται τα παιδιά στα Γιάννινα – 37 χλμ. μακριά. «Θέλεις 45 λεπτά να πας κι άλλα τόσα να γυρίσεις. Ηταν πολύ κουραστικό για καθημερινή μετακίνηση».

Ο Τάσος Ανέστης αναφέρει τη διαχρονική σχέση του Ζαγορίου με την εκπαίδευση. «Καθένα από τα 46 χωριά του κάποτε είχε ένα και δύο σχολεία. Υπήρχαν μάλιστα χωριά, όπως η Βίτσα, που είχαν σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, σε μια εποχή που αυτό ήταν αδιανόητο. Σήμερα σε ολόκληρο το Ζαγόρι υπάρχουν δύο δημοτικά – το ένα στο ανατολικότερο κομμάτι, στους Μηλιωτάδες, και το άλλο στο Πάπιγκο –, όπου θέλεις μία ώρα με έναν πολύ κακό δρόμο για να πας». Ο ίδιος υποστηρίζει ότι υπάρχει τρόπος να ζήσει κάποιος στο χωριό, υπάρχει ζήτηση εργατικών χεριών. Ομως, «το Ζαγόρι δεν έχει κοινότητα. Ο ένας και μόνος λόγος, κατά τη γνώμη μου, γι’ αυτό είναι ότι δεν υπάρχει σχολείο». Ετσι πια τους χειμώνες οι μόνιμοι κάτοικοι στη Βίτσα είναι περίπου 35, και αυτοί κυρίως μεγάλης ηλικίας.

Δεν είναι μόνο τα Ζαγοροχώρια. Σχολεία σε όλη την περιφέρεια κλείνουν. Στα περισσότερα από τα 25 νηπιαγωγεία και τα 13 δημοτικά σχολεία της Ηπείρου που δεν θα λειτουργήσουν φέτος αιτιολογία είναι η «μη συμπλήρωση ελάχιστου απαιτούμενου μαθητικού δυναμικού» ή η «έλλειψη μαθητικού δυναμικού» – μόνο σε ένα δημοτικό σχολείο είναι η έλλειψη διδακτηρίου. Αντίστοιχα, όσον αφορά τα 41 δημοτικά σχολεία και τα 92 νηπιαγωγεία της Κεντρικής Μακεδονίας τα οποία δεν θα ανοίξουν, πολλά είναι ήδη σε αναστολή λειτουργίας και για την πλειονότητα αιτία είναι η έλλειψη μαθητών.

Στην Πελοπόννησο, αναστέλλεται η λειτουργία σε 22 νηπιαγωγεία και 15 δημοτικά σχολεία – στα επτά, για πρώτη φορά. Αιτιολογία για όλα: η έλλειψη μαθητών. Τέλος, από τα 20 νηπιαγωγεία και τα εννέα δημοτικά σχολεία της Δυτικής Μακεδονίας που δεν θα ανοίξουν, μόνο δύο δημοτικά και δύο νηπιαγωγεία έχουν κτιριακά προβλήματα. Σε όλα τα άλλα η αιτιολογία της απόφασης είναι είτε η «έλλειψη φοιτούντων μαθητών» είτε ο «μικρός αριθμός μαθητών».

«Βλέπουμε ότι η απόφαση για την αναστολή λειτουργίας των σχολείων αφορά τα μικρά χωριά της περιφέρειας και όχι τις κωμοπόλεις», λέει στα «ΝΕΑ» ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Αμανατίδης. «Αυτό είναι προϊόν ενός μεγάλου εθνικού προβλήματος που είναι το δημογραφικό, το οποίο σημαίνει μείωση των κατοίκων στην ύπαιθρο και ταυτόχρονα μείωση των παιδιών ανά οικογένεια. Τι πρέπει να κάνουμε; Να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις να μείνει ο κόσμος στα χωριά του», καταλήγει.

Μείωση γεννήσεων και οι μετανάστες που γύρισαν πίσω

Δείγμα του δημογραφικού προβλήματος που οξύνεται είναι και ο αριθμός των παιδιών που γράφτηκαν στην Πρώτη Δημοτικού για το σχολικό έτος 2025-2026. Φέτος τα πρωτάκια που, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, θα περάσουν το κατώφλι του Δημοτικού θα είναι περίπου 71.200 – για την ακρίβεια, 71.181.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Ιδρύματος Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) Βύρων Κοτζαμάνης κάνει κάποιες σημαντικές παρατηρήσεις. Η πρώτη αφορά τη μεγάλη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις 83.600, δηλαδή τον αριθμό των παιδιών που γεννήθηκαν το 2019 (κι είναι αυτά που θα φοιτήσουν φέτος στην Πρώτη Δημοτικού), και τις 71.200, που είναι όσα γράφτηκαν στο σχολείο. Στη δεύτερη παρατήρησή του αναφέρει ότι οι γεννήσεις ανάμεσα στο 2004 και το 2019 μειώθηκαν κατά 22.000, ενώ η μείωση των εγγράφων ανάμεσα στα δύο αυτά σχολικά έτη ανέρχεται σε περίπου 32.000.

Υποστηρίζει ότι ένας από τους λόγους για τη διαφορά είναι η μετανάστευση καθώς το πλήθος όσων γράφτηκαν το τρέχον σχολικό έτος στην Πρώτη Δημοτικού έχει επηρεαστεί και από το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο των τελευταίων ετών, καθώς πολλά νέα ζευγάρια – κυρίως αλλοδαπών – εγκατέλειψαν τη χώρα μας παίρνοντας μαζί τους και τα γεννηθέντα στην Ελλάδα παιδιά τους (το 2004 σχεδόν 1 στις 8 γεννήσεις προερχόταν από αλλοδαπές μητέρες)…

Επισημαίνει επίσης ότι η μείωση των γεννήσεων ανάμεσα στο 2004 και το 2019 έχει επηρεάσει φυσικά (πολύ περισσότερο από τη μετανάστευση) τη μείωση των εγγραφών ανάμεσα στα σχολικά έτη 2025-26 και 2010-11. Η μείωση αυτή των γεννήσεων είναι εντονότερη στην ηπειρωτική Ελλάδα και ηπιότερη στη νησιωτική.
Εγκατάλειψη των πολυτέκνων

Τέλος, με ανακοίνωσή της η Ανώτατη Συνομοσπονδία Πολυτέκνων Ελλάδος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου αναφέροντας, ότι ο μειωμένος αριθμός μαθητών «είναι τα αποτελέσματα της κρατικής αδιαφορίας δύο δεκαετιών και της πλήρους εγκατάλειψης των πολυτέκνων στην τύχη τους, παρά τη συνταγματική προτροπή για ειδική μέριμνα προς αυτούς».

tanea.gr