Ύψωμα 731: Όταν οι Θεσσαλοί αρνηθηκαν να υποχωρήσουν στην εαρινή αντεπίθεση των Ιταλών (video)

Οι Θεσσαλοί μαχητές ήρωες από Τρίκαλα και Καρδίτσα ήταν αυτοί που με τη σθεναρή τους αντίσταση στο ύψωμα 731, έκοψαν τα φτερά του Μουσολίνι κατά τη διάρκεια της εαρινής αντεπίθεσης, υποστήριξε μιλώντας στο «Μαγκαζίνο της Θεσσαλίας» ο πρώην υπουργός Γιώργος Σούρλας που ανέλαβε την πρωτοβουλία για την ανέγερση μνημείου για τους πεσόντες στα βουνά της Βόρειας Ηπείρου και στο 731 στην Τρεμπεσίνα.

Μάλιστα σημείωσε ότι , την αντεπίθεση αυτή που ονομάστηκε επιχείρηση «Ανοιξη-Primavera» την παρακολούθησε εκ του σύνεγγυς ο ίδιος ο Ιταλός δικτάτορας που βρέθηκε στα βουνά της Τρεμπεσίνας για να εμψυχώσει τους Ιταλούς, αφού είχε υποσχεθεί στο Χίτλερ ότι μέσα σε ένα μήνα θα βρίσκονταν στην Αθήνα.

Οι Θεσσαλοί μαχητές του ταγματάρχη Κσλά και του συνταγματάρχη Γεωργούλα ανέφερε, συνέβαλαν επί της ουσίας στην νίκη των συμμάχων στον πόλεμο, αφού καθυστέρησαν τους Γερμανούς που αναγκάστηκαν να συνδράμουν στους Ιταλούς μετά την απουχία της εαρινής αντεπίθεσης, με την εκστρατεία στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια και έτσι να καθυστερήσουν τα σχέδια του Χίτλερ για την εισβολή στη Ρωσία με αποτέλεσμα να βρει τους Γερμανούς ο Ρωσικός χειμώνας.

Ήταν μια από τις πιο σκληρές μάχες του Β παγκοσμίου πολέμου και η σημασία της δεν έχει αναδειχτεί όπως θα της έπρεπε, αφού ο ελεύθερος κόσμος οφείλει αιώνια ευγνωμοσύνη στους Καρδιτσιώτες και Τρικαλινούς φαντάρους που σταμάτησαν το Μουσολίνι και έδωσαν τη δυνατότητα να γείρει η πλάστιγγα του πολέμου προς τους συμμάχους, σημείωσε ο κ. Σούρλας αποκαλύπτοντας ότι την επόμενη χρονιά μόλις έλιωσαν τα χιόνια, βρέθηκαν Ιταλοί στρατιώτες  αλυσοδεμένοι στα πολυβόλα και Έλληνες και Ιταλοί φαντάροι αγκαλιασμένοι, να κοίτονται νεκροί, κοκκαλωμένοι. Στα υψώματα της Τρεμπεσίνας έπεσαν 14.000 Ιταλοί και 500 Θεσσαλοί στρατιώτες.

Η Μάχη στο Ύψωμα 731 ήταν μια από τις πιο κρίσιμες μάχες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Οι συγκρούσεις κράτησαν 15 μέρες, δηλαδή από τις 9-24 Μαρτίου 1941 και έληξαν με επικράτηση των Ελλήνων.

Το Ύψωμα 731 βρίσκεται περί τα 20 χλμ. βόρεια της Κλεισούρας, στην Αλβανία. Ήταν ένα από τα ισχυρότερα ερείσματα που κατέλαβε ο Ελληνικός Στρατός κατά τις μάχες της περιόδου 6-11 Ιανουαρίου 1941 και κλειδί της όλης τοποθεσίας, στον κεντρικό τομέα του αλβανικού μετώπου. Η αρχή της ιταλικής επίθεσης έγινε νωρίς το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941, με σφοδρή δράση του πυροβολικού, με όλμους και αεροπορικό βομβαρδισμό των ελληνικών θέσεων.

Στο ύψωμα 731, καθώς και στα γειτονικά υψώματα, πολέμησαν οι άνδρες του 5ου Συντάγματος της I Μεραρχίας που κατάγονταν κυρίως από την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα, με διοικητή τον Δημήτριο Κασλά, μέχρι την νύκτα της 12/13 Μαρτίου οπότε αντικαταστάθηκε, λόγω απωλειών, από το 19ο Σύνταγμα της VI Μεραρχίας Σερρών. Τον τομέα του τάγματος Κασλά ανέλαβε το τάγμα του λοχαγού Κουτρίδη, μέχρι το τέλος του αγώνα στην περιοχή αυτή.[1] Απέναντί τους βρισκόταν το 8ο Ιταλικό Σώμα Στρατού, με τέσσερις μεραρχίες και δυο τάγματα μελανοχιτώνων.

Ο λογοτέχνης και ακαδημαϊκός Άγγελος Τερζάκης, ο οποίος πολέμησε το 1940 στο αλβανικό μέτωπο, αποτυπώνει στο γραπτό του την εικόνα:

«Ξημερώνει η 10η Μαρτίου 1941, ημέρα Δευτέρα, και το πυροβολικό του Καβαλέρο, του Ιταλού Στρατάρχη ξαναρχίζει. Ξαναρχίζει από την Τρεμπεσίνα, με πείσμα διπλό, γιατί η πρώτη μέρα χάθηκε κι αυτό είναι άσχημο για μίαν επίθεση, που πρέπει να το πετύχει στις πρώτες ώρες της. Το κανονίδι τώρα απλώνεται ανατολικά, στο 731. Είναι τέτοιο που μόνο με τους θρυλικούς βομβαρδισμούς του Βερντέν, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να παραβληθεί. Τ’ ακούει και ζαρώνει περίτρομη η ψυχή του ανθρώπου. Τα ελληνικά πυρά της έκοψαν την ορμή, ως που το μεσημέρι οι Ιταλοί ενισχυμένοι με νέες δυνάμεις, ξανάρχισαν, όμως, το πεζικό κατόρθωσε με μόνα τα δικά του να σπάσει το πρώτο κύμα του εχθρού.

Στις 6 τ’ απόγεμα οι Ιταλοί άνοιγαν μεγάλη φωτιά κατά του 731. Χίμηξαν ύστερα με ταυτόχρονη προσπάθεια να το υπερκεράσουν από τη δημοσιά. Ήταν η έβδομη επίθεσή τους για το 731. Το ύψωμα έμπαινε πια, ζωσμένο με φλόγες στο θρύλο».

Λόγω του μικρού αριθμού των αντρών και των λίγων πυρομαχικών που διέθεταν, η επίθεση αποκρούστηκε με μπουκάλια μολότοφ, τα οποία οι Έλληνες στρατιώτες τα έσκαγαν κυριολεκτικά πάνω στα πρόσωπα των Ιταλών στρατιωτών. Οι Έλληνες δε σταμάτησαν εκεί, αφού με τόσες ημέρες μάχης, η υπομονή τους είχε εξαντληθεί. Τους καταδίωξαν, πέρασαν τη χαράδρα με τους χιλιάδες νεκρούς κι έφτασαν μπροστά από τις ιταλικές γραμμές.

Επικράτησε πανικός στο ιταλικό στρατόπεδο, αφού μόνο αυτό δεν περίμεναν να δουν. Φύγανε μετά από ώρα, στα πρώτα κροταλίσματα των Ιταλικών πολυβόλων. Εκτεθειμένοι λοιπόν οι Ιταλοί από τα ανατολικά, σταματούν τις επιθέσεις σε όλο το μέτωπο, οπότε και οι υπερασπιστές του 731 αποδεικνύονται αληθινοί νικητές και παίρνουν, μετά από μέρες, βαθιές ανάσες.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το πρωί της 22ας Μαρτίου o Μουσολίνι παίρνει τον δρόμο της επιστροφής για τη Ρώμη, «απογοητευμένος με τους στρατηγούς του», όπως δήλωσε ο ίδιος αργότερα. Ο στρατός του είχε υποστεί πανωλεθρία, με 12.000 νεκρούς και 3.000 τραυματίες. Οι απώλειες της ελληνικής πλευράς ανήλθαν σε 1.200 νεκρούς και 4.000 τραυματίες.

Το ύψωμα 731, που οι στρατιώτες της εποχής το ονόμασαν «Γολγοθά», έγινε θρύλος και αναγράφεται στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου στην Αθήνα, για να θυμίζει τους ηρωικούς αγώνες του Αλβανικού Έπους.

 Ο ταγματάρχης Κασλάς υπερασπίστηκε με τους στρατιώτες του το «Ύψωμα 731» με αυταπάρνηση. Η «Εαρινή Επίθεση» του Μουσολίνι έσπασε στους βράχους ενός βουνού που είχε ύψος 731 μέτρα. Τα βράδια ιταλικά αεροπλάνα πετούσαν επάνω από το καραφλό βουνό και έριχναν προκηρύξεις. Ο Κασλάς έγραψε στο ημερολόγιό του: «Προς το εσπέρας νομίζουν ότι θα κλονίσουν το ηθικόν των στρατιωτών μας, ρίπτουν δι’ αεροπλάνων χιλιάδας προκηρύξεις, καλούν τους στρατιώτας μας να ρίψουν τα όπλα και να σπεύσουν να παραδοθούν. Αι προκηρύξεις αυταί μόνον γέλωτα προσέφερον εις τους ηρωικούς οπλίτας». Ο Μουσολίνι έφευγε ταπεινωμένος. Σε λίγες εβδομάδες θα χρειαζόταν ο σύμμαχός του, ο Χίτλερ, να επέμβει για να τον σώσει από την καταστροφή.

Στον ταγματάρχη Κασλά, που κράτησε το «Ύψωμα 731» και απέκρουσε μέσα σε τρεις μέρες 18 μεγάλες επιθέσεις από Πυροβολικό, Αεροπορία, άρματα μάχης και επίλεκτες ιταλικές μονάδες πεζικού, απονεμήθηκαν τα εξής: Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας, Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως, Αργυρούς Σταυρός του Β’ Τάγματος, Μετάλλειον στρατιωτικής αξίας Δ’ Τάξεως. Οι Ιταλοί άφησαν στους πρόποδες του υψώματος 12.000 νεκρούς.

  Μέχρι το τέλος των μαχών στο ύψωμα, οι απώλειες για τον Ελληνικό στρατό ανέρχονταν στους 125 νεκρούς, 28 εξαφανισθέντες καθώς και σε 425 τραυματίες[2] ενώ για τον Ιταλικό στρατό στους 1.000 νεκρούς και 3.000 τραυματίες.

Κατά τις θεατρικές περιόδους 2018/19 και 2019/20, στο θέατρο Πορεία, παρουσιάστηκε μουσικοθεατρική παράσταση με τίτλο Ύψωμα 731, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, που πραγματεύεται τα συμβάντα της μάχης αυτής.