Ο αποκλεισμός ιταλικών λιμανιών από αγρότες είναι προεκλογική φιέστα ή πραγματικό αίτημα;

Την προηγούμενη εβδομάδα, Ιταλοί αγρότες, μέλη της πολύ δραστήριας συνεταιριστικής οργάνωσης Coldirreti, απέκλεισαν δύο Ιταλικά λιμάνια, στο Μπάρι και το Σαλέρνο, προκειμένου να εμποδίσουν την εκφόρτωση αμφισβητούμενης ποιότητας Τούρκικου καλαμποκιού και «αμφισβητούμενης βιωσιμότητας» κινέζικου τοματοπολτού αντίστοιχα. Για μια ακόμη φορά, Ιταλοί - Ευρωπαίοι αγρότες μοιάζει να θέλουν να πάρουν το «νόμο στα χέρια τους» και να προσθέσουν ακτιβιστικές ενέργειες στον αγώνα τους για την επίλυση των προβλημάτων τους. Και όλα αυτά παραμονή ευρωεκλογών, με τα πολιτικά κόμματα να διστάζουν να περιλάβουν δραστικά μέτρα για την θεραπεία της αγροτικής κρίσης στο προεκλογικό τους πρόγραμμα.

Οι Ιταλοί αγρότες, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την προάσπιση του σήματος Made in Italy σε όλα τα αγροτοδιατροφικά προϊόντα. Και πιθανότατα έχουν δίκιο, εάν σκεφτεί κανείς πόσα προϊόντα τους είναι πασίγνωστα ανά την υφήλιο. Μακαρόνια, Πίτσα, Προσούτο, Παρμεζάνα, τοματοπολτός, μοτσαρέλλα για να θυμίσουμε μερικά. Έχουν αντιληφθεί ότι όσο καλύτερα πάει το όνομα Made in Italy, τόσο καλύτερα και για τους ίδιους.

Με την επέκταση όμως της παγκοσμιοποίησης, αφενός πολλοί παραγωγοί από άλλες χώρες θέλησαν να αντιγράψουν τα φημισμένα Ιταλικά προϊόντα, αφετέρου πολλοί Ιταλοί μεταποιητές, εισάγουν μεγάλες ποσότητες πρώτων υλών από χώρες του εξωτερικού, καλύπτοντας τις ανάγκες τους με φθηνότερες λύσεις. Έτσι, πέρυσι, οι εισαγωγές σκληρού σιταριού από την Τουρκία, αυξήθηκαν κατά 800% και οι τιμές παραγωγού στην ιταλική αγορά κατέρρευσαν. Η αντίδραση επί Ιταλικού εδάφους ήταν άμεση: Το περασμένο φθινόπωρο, πολύ λιγότερα χωράφια καλλιεργήθηκαν με σκληρό σιτάρι και η αναμενόμενη παραγωγή αναμένεται για φέτος να πέσει από το όριο των 3,5 εκατ. τόννων, πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια.

Το κακό είναι ότι τα χωράφια αυτά έμειναν σε μεγάλο βαθμό ακαλλιέργητα, αφού οι αγρότες δίσταζαν να καλλιεργήσουν με υψηλά κοστολόγια και να περιμένουν να πουλήσουν με χαμηλές τιμές. Κατά συνέπεια, πολλά χωριά μειονεκτικών περιοχών χωρίς εισόδημα.

Γιατί έχουν βάλει στο μάτι λοιπόν τα Τούρκικα σκληρά σιτάρια, την παραμονή ακριβώς του θερισμού σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι πάντες περιμένουν πόσο μεγάλη θα είναι η Τούρκικη παραγωγή και τι πολιτική θα ακολουθήσει ο Τούρκικος Οργανισμός Εμπορίου. Τον Ιούλιο του 2023, όταν η Τουρκία αποφάσισε να διαθέσει στις διεθνείς αγορές τα πολύ μεγάλα πλεονάσματα σκληρού σιταριού, οι αγορές σχεδόν κατέρρευσαν, βοηθούμενες βέβαια και από την πολύ φθηνή τούρκικη λίρα.

Οι Ιταλοί, φοβούνται για τους ίδιους φέτος τα χειρότερα: η εκτιμώμενη παραγωγή θα είναι μειωμένη αλλά εικάζουν ότι έχουν παράλληλα δρομολογηθεί ανεπιθύμητες εξελίξεις. Πολλοί αγρότες σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν τις εκμεταλλεύσεις τους σε οριακά εδάφη κυρίως του Νότου καθώς και σε νησιά όπως η Σικελία. Αλλά οι αγρότες αυτοί, αποτελούσαν μέρος του όλου brand, Μade in Italy. Ευρύτεροι κλάδοι, όπως ο τουρισμός και αγροτουρισμός καθώς και η πολύ δυναμική μικρή μεταποιητική βιομηχανία βρίσκεται σε σταυροδρόμι.

Τι έγινε λοιπόν στο λιμάνι του Μπάρι; Ένα πλοίο φορτωμένο με Τούρκικο καλαμπόκι, το οποίο όμως είχε απορριφθεί από τις αρχές της Τυνησίας, προσπάθησε να ξεφορτώσει το φορτίο του. Με εντυπωσιακό τρόπο, οι ντόπιοι αγρότες δεν το επέτρεψαν, δείχνοντας ότι δεν μπορεί η ιταλική αγορά να δέχεται αμφισβητούμενης ποιότητας προϊόντα, απλώς επειδή είναι φθηνά.

Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον τοματοπολτό. Η περιοχή της Πάρμα, θεωρείται η μητέρα της σύγχρονης παγκόσμιας βιομηχανίας τοματοπολτού, κάτι για το οποίο οι Ιταλοί είναι ιδιαίτερα περήφανοι. Εκεί υπάρχει μια ακμάζουσα βιομηχανία παγκόσμιας εμβέλειας που υπηρετεί όλο το κύκλωμα παραγωγής τοματοπολτού: σπόροι, τεχνογνωσία, μηχανήματα συγκομιδής, μηχανήματα επεξεργασίας, εμπορικές υπηρεσίες. Μέχρι και ένα τεράστιο παλαιό εργοστάσιο έχει μετατραπεί σε μουσείο Τομάτας, στα προάστια της πόλης. Σήμερα όμως ο Ιταλικός τοματοπολτός, είναι σε δυσμενή ανταγωνιστική θέση σε σχέση με τον Κινέζικο, ο οποίος ταξιδεύει χιλιάδες χιλιόμετρα για να φτάσει στα Ιταλικά λιμάνια.

Οι Ιταλοί αγρότες, απέκλεισαν ένα καράβι στο λιμάνι του Σαλέρνο, που θα ξεφόρτωνε 40 container υπερσυμπυκνωμένου κινέζικου τοματοπολτού, με την δικαιολογία ότι είναι προϊόν του δεν τηρεί τους κανόνες βιωσιμότητας, αφού για την παραγωγή του έχουν χρησιμοποιηθεί Ουιγούροι στην επαρχία Xinjiang , μια καταπιεσμένη μειονότητα με όρους καταναγκαστικής εργασίας. Προς επίρρωση των ισχυρισμών τους, αναφέρουν ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα είναι αποκλεισμένα και από την Αμερικάνικη αγορά. Βλέποντας ότι αδυνατούν να ανταγωνιστούν σε οικονομικούς όρους το κινέζικο προϊόν μέσα στο ίδιο τους το έδαφος, αισθάνονται υποχρεωμένοι να απευθυνθούν όχι μόνο στην πολιτεία αλλά στους ίδιους τους καταναλωτές, δείχνοντάς τους ότι το εισαγόμενο ποιόν δεν είναι το ίδιο με το Ιταλικό: Σε εμάς εδώ όλα τα προϊόντα είναι φτιαγμένα με σύγχρονους τρόπους και αντιλήψεις.

Από τα δύο παραπάνω παραδείγματα, είναι προφανές ότι τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας της Ιταλικής εν προκειμένου αλλά και της Ευρωπαϊκής γεωργίας είναι μεγάλα, σύνθετα και δυσεπίλυτα. Οι ίδιοι οι ιθύνοντες των αγροτών, γνωρίζουν ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος, μεγάλη προσπάθεια και άφθονο χρήμα για την επίλυσή τους. Οι φετινές αγροτικές κινητοποιήσεις ήταν στην ουσία η έναρξη μιας συζήτησης για τα φλέγοντα αυτά θέματα.

Στο θέμα του εισαγόμενου ανταγωνισμού, θα πρέπει να προστεθεί και η «εισβολή από τα ανατολικά» μεγάλων ποσοτήτων φθηνών Ουκρανικών σιτηρών, που έχουν αναστατώσει κυρίως τις τοπικές αγορές των παραμεθορίων χωρών της ΕΕ. Δεδομένου ότι δεν διαφαίνεται λύση στο Ουκρανικό θέμα, η αναστάτωση αυτή αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο και την παραγωγική χρονιά που τώρα ξεκινάει.

Δυστυχώς η συζήτηση αυτή δεν συνεχίστηκε κατά την προεκλογική περίοδο των επερχόμενων ευρωεκλογών. Σε καμία χώρα και κανένα φόρουμ δεν αναδείχθηκαν τα αγροτικά θέματα σε πρώτης γραμμής, ούτε το θέμα της μεγάλης ακρίβειας των διατροφικών προϊόντων, ούτε της τεράστιας ψαλίδας τιμών από το χωράφι στο ράφι, παρόλο που αγγίζουν το σύνολο του πληθυσμού. Ακούστηκαν αποσπασματικές διατυπώσεις για βελτίωση της ΚΑΠ, για αύξηση της χρηματοδότησης (από πού άραγε, τώρα που θα μπει στο παιγνίδι και το ταμείο του πολέμου;), για επιμέρους δηλαδή θέματα.

Λίγα λοιπόν θέματα από αυτά που προέβαλαν οι αγρότες στις χειμωνιάτικες κινητοποιήσεις τους έχουν βρει λύσεις. Οι πρόσφατες Ιταλικές κινητοποιήσεις, φαίνεται ότι εστιάζουν πια στην πραγματική επίλυση των προβλημάτων: με την στήριξη του καταναλωτικού κοινού, να απαγορευθούν εισαγωγές που δεν πληρούν τους Ευρωπαϊκούς κανόνες παραγωγής και να αναμορφωθεί σχετικά ο τελωνειακό κώδικας.

Περισσότερο παραδοσιακές μέθοδοι πάλης σε προεκλογική περίοδο, υιοθέτησαν άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Στις Βρυξέλλες, συγκεντρώθηκαν πριν λίγες ημέρες 500 τρακτέρ και 1500 αγρότες υπό την σημαία της Αμυντικής Δύναμης των Αγροτών (FNF), ενός Ολλανδικού ακροδεξιού σχήματος. Οι περισσότερες όμως αγροτικές οργανώσεις, αρνήθηκαν να συμπαραταχθούν μαζί του, τις παραμονές μάλιστα των ευρωεκλογών.

Φαίνεται λοιπόν, ότι οι Ευρωπαίοι αγρότες είναι πεπεισμένοι ότι προκειμένου να επιλύσουν τα προβλήματά τους, θα πρέπει να υιοθετήσουν πιο άμεσες μεθόδους και τρόπους επικοινωνίας με το ευρύ κοινό, πέρα από τα συμβατικά εκλογικά πλαίσια. Αποκλείοντας ένα καράβι να ξεφορτώσει καλαμπόκι αμφιβόλου ποιότητας, απευθύνεται άμεσα στο καταναλωτικό κοινό και το θέτει προ του προβλήματος: Θα θέλατε να φάτε προϊόντα που έχουν γίνει από αυτό, όσο φθηνά και να είναι;

Tα ευρωπαϊκά κόμματα στα προεκλογικά τους προγράμματα, δίνουν όλα σημασία στο αγροτικό θέμα, με κεντρικό άξονα τη σχέση της αγροτικής παραγωγής και το περιβάλλον. Το πλειοψηφών κεντρο-δεξιό κόμμα, επιμένει στον διάλογο με βάση τις προτάσεις που έχουν τεθεί από την απερχόμενη Προεδρία. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, μοιάζει να προσπαθεί να ισορροπήσει ακόμη και στο εσωτερικό του μεταξύ αγροτών και φιλο - περιβαλλοντολόγων . Δύο γνωστοί στους αγρότες ευρωβουλευτές, με αγώνες επί του θέματος, ο Ιταλού De Castro και ς Ισπανίδα Aguilera δεν θα είναι ξανά υποψήφιοι. Οι Φιλελεύθεροι εμφανίζονται μοιρασμένοι μεταξύ στήριξης της φιλοπεριβαλλοντικής άποψης και της οικονομικής βιωσιμότητας. Οι Πράσινοι τέλος, επιμένουν σαν κεντρικό τους θέμα τα γενετικά τροποποιημένα φυτά και την διατροφή βασισμένη στις φυτικές πρώτες ύλες, ώστε να ξεπεραστεί το σημερινό αδιέξοδο.

Θέσεις γενικά γνωστές, που μένει να αποδειχθεί εάν ικανοποιούν τους αγρότες ψηφοφόρους. Το νέο στοιχείο είναι ότι ακρο-δεξιάς προέλευσης σχηματισμοί, δεν χάνουν την ευκαιρία να στηρίξουν δυναμικές κινητοποιήσεις της «συμπαθούς τάξης των αγροτών». Αυτό έχει ενοχλήσει ιδιαίτερα τα κόμματα του Ευρωκοινοβουλίου αλλά και τα ευρωπαϊκά όργανα.

Κοντός ψαλμός αλληλούια! Θεσμικές παρεμβάσεις των αγροτών μέσα από τα όργανα, ή ακτιβισμοί στις πύλες εισόδου της ΕΕ; Σε λίγο θα είναι γνωστά τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς όλων. Πάντως φαίνεται ότι το αγροτικό θέμα ήλθε για να μείνει και δεδομένης της δυσκολίας που παρουσιάζει στην επίλυσή τους, πιθανόν να μας απασχολήσει... και τις επόμενες εκλογές.