Νέα ζωή για το Κάστρο της Σκιάθου

Στο βόρειο άκρο της Σκιάθου, στο Κάστρο όπου η ιστορία και η φύση συναντιούνται σε μια μοναδική ατμόσφαιρα, βρίσκονται έργα σε εξέλιξη. Είναι το μεγαλύτερο αναστηλωτικό έργο που έγινε ποτέ στο νησί. Αυτή η χαμένη για πάντα καστροπολιτεία, με ίχνη κατοίκησης ήδη από τον 6ο ή 7ο αιώνα μ.Χ., θα αναδυθεί από την αφάνεια και θα γίνει ένας τόπος επισκέψιμος και προσπελάσιμος, με τα μνημεία του αναστηλωμένα, με νέες λιθόστρωτες διαδρομές και με τις σιωπηρές ιστορίες του, με όλη εκείνη την παπαδιαμαντική αύρα, ζωντανεμένες.

Για το Κάστρο και το ζωντάνεμά του δουλεύουν εδώ και καιρό υπηρεσίες και επιστήμονες, ούτως ώστε να διασωθεί αυτή η λεπτή ισορροπία και αρμονία ανάμεσα στα μικρά κτίσματα περιβεβλημένα με ιδιάζουσα ιερότητα και το απαράμιλλο φυσικό κάλλος της νήσου. Η διαχρονική Σκιάθος αναπνέει εδώ.

Ο Δήμος Σκιάθου, η Περιφέρεια Θεσσαλίας και το υπουργείο Πολιτισμού συνέπραξαν ώστε το Κάστρο να σωθεί και να αναδειχθεί. Πρόκειται για σύνθετο έργο στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2020» με μελέτες του δήμου, με χρηματοδότηση που εξασφάλισε η Περιφέρεια και με δημοπράτηση και εκτέλεση έργου εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο προχωράει τόσο τα έργα εντός του Κάστρου όσο και στα βάθρα ολόγυρα. Η ιστορία του Κάστρου είναι ένας τρόπος να δει κανείς όχι μόνο την ιστορία της Σκιάθου αλλά και τον ανταγωνισμό των Ενετών και των Οθωμανών στο Αιγαίο. «Το Κάστρο της Σκιάθου ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τους κατοίκους της αρχαίας και βυζαντινής Σκιάθου που αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στη βραχώδη και απόκρημνη αυτή προεξοχή στο βόρειο άκρο του νησιού, λόγω των πειρατικών επιδρομών. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης της θέσης πολύ πιο πριν από τον 14ο αιώνα», λέει η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη, προϊσταμένη του Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιο-τήτων Μαγνησίας.

«Ιδρύθηκε από τους κατοίκους της αρχαίας και βυζαντινής Σκιάθου – με ενδείξεις κατοίκησης της θέσης πολύ πριν από τον 14ο αιώνα», λέει η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη.

Η Εφορεία Μαγνησίας έχει αναλάβει το ένα από τα δύο υποέργα που εκτελεί το υπουργείο Πολιτισμού. Με προϋπολογισμό 900.000 ευρώ, προβλέπονται εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης στα μνημεία μέσα στο Κάστρο και συγκεκριμένα στους ναούς Χριστού, του Αγίου Νικολάου, της Παναγίας Πρέκλας και της Παναγίας Μεγαλομάτας, όπως και στο τζαμί και στο κτίριο διοίκησης. Ο αρχαιολογικός χώρος θα διασφαλίζει άνετη περιήγηση με την ανάπλαση και ανάδειξη των λιθόστρωτων δρόμων.

Το υπουργείο Πολιτισμού προχωράει επίσης με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (με υπεύθυνο έργου τον μηχανικό Γιάννη Πυλούρη) και προϋπολογισμό περί το 1.900.000 ευρώ την ανάπλαση του μονοπατιού πρόσβασης στο Κάστρο, στην αποκατάσταση των λιθόκτιστων βάθρων της γέφυρας που οδηγούσε στην πύλη (έργο σε εξέλιξη), στην κατασκευή νέας γέφυρας από μεταλλικό σκελετό και στην αποκατάσταση της πύλης του Κάστρου.

Πλήρη περιγραφή των εξαιρετικού κάλλους και αρμονίας μικρών ναών μέσα στο Κάστρο μάς δίνει η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κύρια οικοδομική φάση τους ανάγεται στον 17ο αιώνα. Το τζαμί χρονολογείται στο β΄ ήμισυ του 16ου αιώνα. Ειδικά για τον ναό του Αγίου Νικολάου, η αρχαιολόγος Αννα Γιαλούρη μας λέει πως «κατά τις τελευταίες εργασίες αποκαλύφθηκε στο Ιερό Βήμα τοιχογραφικός διάκοσμος του 17ου αιώνα». Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι το εσωτερικό του Ναού Χριστού (Γέννηση του Χριστού) με την ξύλινη δίρριχτη στέγη, που υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός του οικισμού. «Οι κατά καιρούς ανακαινίσεις δεν έχουν αλλοιώσει αισθητά την αρχική μορφή της εκκλησίας», λέει η Αννα Γιαλούρη.

Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία της Εφορείας Μαγνησίας, «το Κάστρο περιήλθε υπό βενετική κυριαρχία το 1453 και από το 1538 υπό οθωμανική, υπό την οποία παρέμεινε μέχρι το 1829, με μια σύντομη διακοπή το 1660, οπότε κατελήφθη από τους Ενετούς». Η έκταση του οικισμού ήταν 25 στρέμματα και υπήρχαν περίπου 200 σπίτια. «Οι Σκιαθίτες πάντα είχαν την “έννοια” τους για το Κάστρο», λέει ο δήμαρχος Σκιάθου, Θοδωρής Τζούμας. «Πολλά χρόνια πριν, ο μπαρμπα-Γιάννης Παρίσης, ο Γεώργιος Αννης, ο Νικόλαος Παρίσης ξεκίνησαν τις πρώτες αναστηλωτικές εργασίες. Ακολούθησαν, ο Σύλλογος “Οι Φίλοι του Κάστρου” και ο πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Γεώργιος Σταματάς με πιο συστηματική και επιστημονική προσέγγιση. Από το 2018, ο Πολιτιστικός Σύλλογος “Η Σκιάθος” με την πολύτιμη υποστήριξη του επίτιμου δημότη της Σκιάθου, Γεώργιου Π. Αλεξανδρίδη, ανέλαβε την εκπόνηση των μελετών αποκατάστασης του Κάστρου, οι οποίες υποβλήθηκαν στο υπουργείο Πολιτισμού. Επειτα από πρόταση του δήμου τον Οκτώβριο του 2019, με απόφαση του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστού και της αντιπεριφερειάρχου Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων Δωροθέας Κολυνδρίνη, εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση του μεγαλύτερου αναστηλωτικού έργου που έγινε ποτέ στη Σκιάθο».