Γιατί αντιστέκεται ο πληθωρισμός των τροφίμων

Μπορεί η πτώση των τιμών της ενέργειας να οδήγησε τον πληθωρισμό του Απριλίου στο 3%, από το 4,6% τον Μάρτιο, αλλά τον ίδιο μήνα τα τρόφιμα συνέχισαν να αυξάνουν τις τιμές τους με ρυθμό 11,4%, σχεδόν τριπλάσιο από τον μέσο πληθωρισμό. 

Η αλήθεια είναι ότι οι αυξήσεις στα τρόφιμα καταγράφουν από την αρχή του χρόνου μια αποκλιμάκωση αλλά με πολύ διαφορετική πορεία από αυτήν των τιμών της ενέργειας. Ειδικότερα, η αύξηση κατά 11,4% που καταγράφεται για τον Απρίλιο του 2023 από την ΕΛΣΤΑΤ είναι περίπου ίδια με την αύξηση κατά 11,3% που κατέγραψε η ΕΛΣΤΑΤ ένα χρόνο πριν, τον Απρίλιο του 2022. Ωστόσο, οι τιμές της ενέργειας τον Απρίλιο του 2022 είχαν αύξηση 57,6%, ενώ τον φετινό Απρίλιο κατέγραφαν μείωση 17,8%.

Οι αιτίες της διαφορετικής αυτής πορείας είναι ότι οι τιμές των τροφίμων επηρεάζονται από δύο παράγοντες: Το κόστος της ενέργειας και το κόστος των υπολοίπων μέσων παραγωγής, καθώς και τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, τα οποία δεν έχουν ακόμη ξεπεραστεί. Το κόστος της ενέργειας αποτελεί το 20% έως 40% του συνολικού κόστους παραγωγής, ανάλογα με την κατηγορία των τροφίμων. Η πτώση των τιμών της ενέργειας που καταγράφεται από την αρχή του χρόνου έχει ήδη εμφανιστεί στη μεγάλη εικόνα, αλλά δεν είναι ακόμη ορατή στον καταναλωτή, ο οποίος συνεχίζει να πληρώνει όλο και υψηλότερες τιμές στο ράφι. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ οι αυξήσεις στα τρόφιμα έχουν μειωθεί από 15,6% που ήταν τον Ιανουάριο, στο 11,4% τον Απρίλιο.

Οι τιμές σε δημητριακά, λιπάσματα, έλαια 

Ωστόσο, η νευρικότητα στα υπόλοιπους συντελεστές παραγωγής συνεχίζεται. Σε σημείωμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου τονίζεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε μεν κόστος, αλλά όχι τόσο μεγάλο όσο αναμένονταν. Ωστόσο, με τους περιορισμούς στις εξαγωγές δημητριακών και λιπασμάτων από την Ουκρανία, αλλά και τις κυρώσεις της Δύσης για εξαγωγές των ίδιων προϊόντων από τη Ρωσία, 14 μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, στις αρχές του χρόνου οι τιμές των δημητριακών καταγράφουν ακόμη αυξήσεις που ξεκινούν από το 17,6% για το σιτάρι μέχρι και το 24,4% για τον αραβόσιτο. Αντίστοιχα, οι τιμές στα λιπάσματα κατέγραψαν αυξήσεις έως και 38%. 

Η μείωση των εξαγωγών κατά 30% από την Ουκρανία έχει δημιουργήσει μια τεχνητή έλλειψη δημητριακών στην αγορά, με αποτέλεσμα οι τιμές να παραμένουν ψηλά, αφού όλοι στράφηκαν σε εναλλακτικούς προμηθευτές. Οι τελευταίοι κάλυψαν μεν την υπερβάλλουσα ζήτηση, αλλά έναντι "αντιτίμου". Αυτό εξηγεί και την αύξηση κατά 13,8% στο ψωμί και τα δημητριακά, την οποία καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ για τον Απρίλιο. Τα δημητριακά, εκτός από την κατανάλωσή τους ως βασικό είδος διατροφής, χρησιμοποιούνται και για ζωοτροφές, αυξάνοντας και την τιμή των κρεάτων, η οποία έφτασε τον Απρίλιο στο 12%.

Αισιόδοξες προοπτικές 

Ωστόσο, οι προοπτικές είναι αισιόδοξες. Οι εξαγωγές δημητριακών από την Ουκρανία έχουν αρχίσει να ομαλοποιούνται από τον Φεβρουάριο και πλέον εκτιμάται ότι έχουν φτάσει κοντά στα προπολεμικά επίπεδα. Όπως και σε κάθε ανάλογη περίπτωση, η ανάκτηση της επάρκειας και κατά συνέπεια η πτώση των τιμών και στα τελικά προϊόντα, θα χρειαστούν κάποιους μήνες να εμφανιστούν.

Ομαλοποίηση επέρχεται σταδιακά και στα μαγειρικά λάδια, όπως το ηλιέλαιο και το αραβοσιτέλαιο, οι τιμές των οποίων είχαν αυξηθεί πέρσι κατά 45%. Φέτος, οι αυξήσεις έχουν υποχωρήσει κάτω από 20%, με τάση πτωτική. Και σε αυτήν την περίπτωση όμως, θα χρειαστεί ένα διάστημα για να δούμε τις μειώσεις και στο ράφι. Η αύξηση κατά 16,2% που καταγράφεται τον Απρίλιο στα λίπη και τα έλαια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην τιμή του ελαιόλαδου, η οποία έχει αυξηθεί λόγω της ξηρασίας που έχει χτυπήσει την Ισπανία και έχει μειώσει τις διαθέσιμες ποσότητες σε όλη τη Μεσόγειο.