ΕΚΤ: Τέλος στην περίοδο των αρνητικών επιτοκίων – Οι επιπτώσεις σε επιχειρήσεις, νοικοκυριά

 Τέλος στα αρνητικά επιτόκια έβαλε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οξύτατες πληθωριστικές πιέσεις που αναδύονται με φόντο τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Υστέρα από 11 ολόκληρα χρόνια, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ προχώρησε με ομόφωνη απόφαση στην αύξηση των επιτοκίων της κατά 0,5%, μεγαλύτερη από αυτήν που αρχικά είχε υπολογίσει.

Μία από τις άμεσες συνέπειες, η οποία θα αφορά και την Ελλάδα θα είναι η άνοδος των επιτοκίων στα δάνεια ακόμα και αυτών με κυμαινόμενο επιτόκιο που δεν λαμβάνεται υπόψη η αρνητική τιμή του euribor καθώς ήδη για διάρκειες 3 μηνών είναι θετικό. Αυτό αφορά κυρίως τα επιχειρηματικά, τα καταναλωτικά και τα στεγαστικά κυμαινόμενου επιτοκίου.

Επίσης, αναμένεται να είναι σχεδόν μηδενική η αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων, καθώς αυτή προκαλείται ουσιαστικά με άνοδο των επιτοκίων της ΕΚΤ πάνω από το 0,5%. Στις καταθέσεις οι τράπεζες εκτιμούν ότι η άνοδος στα επιτόκια θα έρθουν, ή τουλάχιστον, θα γίνουν αισθητές, όταν η ΕΚΤ αυξήσει το βασικό της επιτόκιο πάνω από το 0,5%. Από το 0% (σήμερα) μέχρι το 0,5% οι όποιες αυξήσεις είναι οριακές ή μηδενικές, καθώς οι τράπεζες προσπαθούν να περιορίσουν τα επιτόκια στα δάνεια.

Παράλληλα, αναμένεται να υπάρξει σημαντική αύξηση στα σταθερά επιτόκια των νέων στεγαστικών δανείων ειδικά από το 2023, με τα κυμαινόμενα να κινούνται κατά 2,5 μονάδες χαμηλότερα λόγω ανταγωνισμού.
Κίνδυνος για αύξηση «κόκκινων» δανείων

Είναι προφανές ότι όλα τα παρπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δημιουργείται κίνδυνος αύξησης των κόκκινων δανείων, λόγω αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης των δανείων.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τον Μάιο του 2022, το μέσο κυμαινόμενο επιτόκιο στην ελληνικά αγορά στεγαστικών δανείων διαμορφώθηκε στο 2,60% και το σταθερό γύρω στο 2,65% (χωρίς την εισφορά του 0,12%), με το μέσο επιτόκιο στο σύνολο να διαμορφώνεται κοντά στο 3%. Τον Ιούνιο, τα αντίστοιχα επιτόκια ήταν αυξημένα κατά περίπου 40 μονάδες βάσης.

Για το 3ο τρίμηνο του 2022 η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια αναμένεται να παραμείνει σχεδόν αμετάβλητη και ένας από τους λόγους, σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, είναι η ανοδική πορεία των ενοικίων, κάτι που κάνει πιο ελκυστική για χιλιάδες νοικοκυριά την αγορά κατοικίας σε σχέση με την ενοικίαση.

Είναι βέβαιο πως οι δανειολήπτες δουν αυξήσεις στις δόσεις τους, ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης των διατραπεζικών δεικτών Euribor. Σύμφωνα με αναλυτές, το Euribor τριών μηνών δεν αποκλείεται να φτάσει ακόμη και το 1,50% μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο, ανάλογα πάντα με τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, αλλά και με την αβεβαιότητα στις αγορές λόγω της εν εξελίξει κρίσης.

Σε ένα στεγαστικό δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο σήμερα 2,75% (Euribor τριών μηνών + περιθώριο 2,75%) το ετήσιο κόστος μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και το 4% μέσα σε 12 μήνες.

Διαμόρφωση των επιτοκίων

Η απόφαση για αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ κατά 50 μονάδες βάση, αντί για 25 μονάδων, όπως είχε προαναγγελθεί, προκάλεσε τις εξής μεταβολές:

Πρώτον, το βασικό επιτόκιο καταθέσεων της ΕΚΤ από -0,50% αυξήθηκε στο 0%.

Δεύτερον, το επιτόκιο του βασικού μηχανισμού αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ αυξήθηκε στο 0,5% από 0% πριν.

Τρίτον, το επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης της ΕΚΤ αυξήθηκε από το 0,25% στο 0,75%.

Επιβάρυνση στο δημόσιο χρέος

Από εκεί και πέρα, ένα από τα βασικότερα συμπεράσματα της Έκθεσης Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία, αναφερόμενη στο ελληνικό δημόσιο χρέος, σημειώνει ότι αυτό παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ευαισθησία στην αύξηση των επιτοκίων σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, όσον αφορά το κόστος εξυπηρέτησής του και τη μεγέθυνσή του. Η ΕΚΤ αναφέρει ότι ο πληθωρισμός αυξάνει το κόστος δανεισμού, ενώ από την άλλη μειώνει την πραγματική αξία του χρέους. Αυτό ισχύει τόσο για το δημόσιο χρέος όσο και για τα χρέη νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Παράλληλα, το δημοσιονομικό έλλειμμα εισήλθε στην κόκκινη περιοχή, καθώς μετατοπίζεται υψηλότερα για το 2022 σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Αυτό παρατηρείται και σε άλλες , όπως Μάλτα, Γαλλία και Ιταλία.

Η αύξηση των επιτοκίων έχει σημαντική επίπτωση στις χρηματοδοτικές ανάγκες των υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με τα δύο σενάρια που έχει τρέξει η ΕΚΤ, η μεγαλύτερη επίπτωση, σχεδόν κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες ως προς το ΑΕΠ, προκύπτει από αύξηση των επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης και μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 1 ποσοστιαία μονάδα για τρία χρόνια.
Ο μηχανισμός

Την ίδια στιγμή, αποφασίστηκε και η δημιουργία του Μηχανισμού Προστασίας Μετάδοσης (της νομισματικής πολιτικής) με στόχο να αποφευχθούν οι ασύμμετρες αυξήσεις των αποδόσεων (και συνεπώς του κόστους δανεισμού) μεταξύ των επιμέρους κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης.

Πρόκειται για μια «εργαλειοθήκη» η οποία θα ενεργοποιείται όταν οι εξελίξεις στις αγορές ομολόγων καταδεικνύουν σοβαρούς κινδύνους στην ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, όταν παρατηρούνται δυσανάλογα μεγάλες αυξήσεις των αποδόσεων σε ορισμένα μόνο κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης. Η έκταση των αγορών των ομολόγων αυτών που θα πραγματοποιεί η ΕΚΤ από τη δευτερογενή αγορά θα εξαρτάται από τη σοβαρότητα των κινδύνων που εγκυμονεί η εκάστοτε κατάσταση.