Λίμνη Κάρλα: Τον Απρίλιο του 2025 θα φύγει το νερό της βροχής

Η λίμνη Κάρλα έχει απλωθεί στα 180.000 στρέμματα. Οι αγρότες κοιτούν τα βυθισμένα χωράφια τους, χωρίς να ξέρουν αν θα μπορέσουν να τα καλλιεργήσουν ξανά. Η Αλεξία Καλαϊτζή, δημοσιογράφος της εφημερίδας Καθημερινή, πήγε στην περιοχή και μίλησε με κατοίκους.

Ο Βασίλης Τζιμούρτας ελέγχει κάθε τόσο την εικόνα από την κάμερα που είχε εγκαταστήσει σε ένα καρούλι ποτίσματος στο χωράφι του. Είχε βάλει και άλλες, αυτή όμως είναι η μόνη που «επιβίωσε». Και κάθε φορά που την κοιτάζει η εικόνα είναι ίδια: μια θάλασσα εκεί που κάποτε ήταν γη. Αγρότης από το χωριό Αμυγδαλή, μόλις 15 χιλιόμετρα από τη λίμνη της Κάρλας, ο κ. Τζιμούρτας «έχασε» 1.400 στρέμματα κάτω από τα εκατομμύρια κυβικά νερού που έχουν πλημμυρίσει την περιοχή, μετά το πέρασμα του κύματος κακοκαιρίας «Daniel». Δεν γνωρίζει πότε θα μπορέσει να τα καλλιεργήσει ξανά.

Εκατοντάδες αγροτικές οικογένειες στα παρακάρλια χωριά μοιράζονται την ίδια ακριβώς τύχη. Το νερό έχει σκεπάσει μια τεράστια έκταση περίπου 180.000 στρεμμάτων, σχηματίζοντας μια λίμνη στη θέση όπου ήταν η Κάρλα, πριν αποξηρανθεί το 1962. Σε μερικά σημεία το βάθος της φτάνει και τα 7 μέτρα. Στον πυθμένα της βρίσκονται κάποιες από τις πιο εύφορες εκτάσεις Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας. Η «Κ» επισκέφθηκε την περιοχή και συνομίλησε με παραγωγούς, που όπως είπαν, ζουν το παράδοξο: είναι άνεργοι αγρότες.

Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική. Πήγαμε με τον κ. Τζιμούρτα και τον γιο του, Θάνο, απέναντι από εκεί που ήταν τα χωράφια τους. Δεν διακρίνεται τίποτα πια παρά μόνο στύλοι της ΔΕΗ και κάτι σαν θάμνοι, που στην πραγματικότητα είναι οι κορυφές των αμυγδαλιών που έχουν πνιγεί και αυτές στο νερό. Στην περιοχή καλλιεργούνταν βαμβάκι, όσπρια, σιτηρά αλλά και δέντρα. Πριν από κάποιες ημέρες ο Θάνος είδε στις εκτάσεις αυτές φλαμίνγκο. «Θα το ρίξουμε στον τουρισμό», είπε χαριτολογώντας. Ο 26χρονος αγρότης, που επέστρεψε στην περιοχή να συνεχίσει ως τρίτη γενιά πλέον την καλλιέργεια, θυμάται καθαρά τις ημέρες εκείνες του Σεπτεμβρίου. Μετά το τέλος της βροχόπτωσης, όταν πήγε να δει το χωράφι, σκέφτηκε πως την γλίτωσαν. Δύο εικοσιτετράωρα μετά, το νερό είχε φτάσει στο ενάμισι μέτρο καλύπτοντας τα πάντα. Είχε μεσολαβήσει το σπάσιμο του αναχώματος κοντά στο φράγμα της Γυρτώνης που απελευθέρωσε τεράστιες ποσότητες νερού του Πηνειού. Ημέρες λιακάδας, χωρίς βροχή, ο κάμπος βούλιαζε.

Η οικογένεια Τζιμούρτα δεν είχε προλάβει να συλλέξει ούτε μισό στρέμμα βαμβάκι. Ακόμα χειρότερα, δεν είχε προλάβει να πάρει τα μηχανήματα. «Ολη η τεχνολογία είναι κάτω από το νερό. Μηχανήματα αξίας 350.000 ευρώ: αντλίες, πίνακες, ηλεκτρομοτέρ, τα καρούλια για πότισμα και δύο τρακτέρ που ούτε φαίνονται πια». Μόνο για την άρδευση, είχαν κάνει μια επένδυση 15.000 ευρώ το 2023. Τώρα μπορούν μόνο να τα σκέφτονται να σκουριάζουν.

Διετής αναμονή

Το ίδιο απόγευμα που πλημμύρισε ο κάμπος, ο κ. Τζιμούρτας βρήκε τις διαστάσεις της σήραγγας που είχε ανοιχθεί τη δεκαετία του ’60 για να αποστραγγιστεί η λίμνη, και άρχισε να κάνει υπολογισμούς: «Εβγαλα ότι θα χρειαστούν 500 ημέρες να φύγει το νερό. Με έπιασε ανατριχίλα. Εκανα ξανά και ξανά τους υπολογισμούς. Το ίδιο νούμερο. Την επόμενη ημέρα έκανα τουλάχιστον 30 τηλέφωνα, σε βουλευτές, δημοσιογράφους, ανθρώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά κανείς δεν είχε καταλάβει το μέγεθος της ζημιάς». Η επιστημονική κοινότητα το επιβεβαιώνει: εάν οι βροχές κινηθούν σε δεδομένα αναμενόμενα για την εποχή, το νερό θα απομακρυνθεί σε ένα-δύο χρόνια.

«Ελπίζουμε ότι θα μπορέσουν τα χωράφια, το 90% της έκτασης, να φτάσουν σε μια κατάσταση ώστε να μπορούν να καλλιεργηθούν τον Απρίλιο του 2025», εκτιμά ο Νίκος Δαναλάτος, καθηγητής Γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και μέλος της επιτροπής επιστημόνων που έχει συστήσει ο νεοεκλεγείς περιφερειάρχης. Μάλιστα ο ίδιος πιστεύει πως παρά τη μακρά παραμονή τους στο νερό, τα χωράφια θα είναι καλλιεργήσιμα.

Μέχρι τότε, οι παραγωγοί της περιοχής δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο παρά να περιμένουν, μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από τη ρουτίνα του αγρότη που είχαν συνηθίσει. Πατέρας και γιος αποφεύγουν να πηγαίνουν στο χωριό και να αντικρίζουν την εικόνα αυτή, προτιμούν να κάθονται στη Λάρισα. «Σκέφτομαι τα παιδιά που είναι μόνιμα στο χωριό. Είναι σκέτη κατάθλιψη. Να ανοίγεις το παράθυρο και να βλέπεις θάλασσα», αναφέρει ο Βασίλης Τζιμούρτας.

Υποτονική είναι η κατάσταση στα περισσότερα παρακάρλια χωριά της Μαγνησίας, όπου οι κάτοικοι έχασαν την πηγή του εισοδήματός τους. Το καφενείο στο χωριό Καλαμάκι είναι σχεδόν άδειο. Οι 150 αγροτικές οικογένειες έχουν υποστεί τεράστιες ζημιές. «Ολη η δουλειά μας, το βιος μας όλο είναι κάτω από το νερό. Οι κάτοικοι είναι σε κακή ψυχολογία. Τα παιδιά μας δεν έχουν μέλλον εδώ», λέει ο Ευθύμιος Χάμος, πρόεδρος του τοπικού αγροτικού συνεταιρισμού. Ο ίδιος καλλιεργούσε αμυγδαλιές, μια μόνιμη καλλιέργεια που θέλει περισσότερο χρόνο για να αποδώσει ξανά. Τα δέντρα που είναι τόσες ημέρες στο νερό έχουν καταστραφεί. «Δεν θα ξαναβάλω αμυγδαλιές. Πότε θα φύγει το νερό, πότε θα στεγνώσουν τα χωράφια; Τα δέντρα χρειάζονται τουλάχιστον τέσσερα χρόνια για δώσουν καρπό. Σε 10 χρόνια θα παράγουμε ξανά αμύγδαλα στα χωράφια αυτά». Μέχρι τότε όμως ο αγρότης θα είναι 65 χρόνων και δεν ξέρει αν και τι θα μπορεί να κάνει με την επένδυση αυτή. Η ανησυχία του επικεντρώνεται στον γιο του που είναι 19 ετών και θέλει να γίνει αγρότης.

Στο Σωτήριο

Από την απέναντι πλευρά της λίμνης, στο Σωτήριο, δύο υπάλληλοι στολίζουν την πλατεία του άδειου χωριού. Ο Νίκος Γουρνάρης οδηγεί το μοναδικό αυτοκίνητο που περνάει τον δρόμο. Ο αγρότης έχασε και σπίτι και χωράφια, και μάλιστα κάποια από αυτά τα ενοικίαζε. Τώρα έχει εναποθέσει τις ελπίδες του στα κτήματα που δεν έχουν πλημμυρίσει, ελπίζοντας ότι θα τον βοηθήσουν να κρατηθεί.

Για να σχεδιάσει ο ίδιος και οι υπόλοιποι παραγωγοί το μέλλον τους, περιμένουν εναγωνίως τα σχέδια των επιστημόνων για τη λίμνη αλλά και την ανακοίνωση του μηχανισμού αποζημίωσης από το κράτος. «Αργούν», υπογραμμίζει κοφτά ο κ. Χάμος. Οπως λέει, η περιοχή κινείται οικονομικά με την πρώτη αποζημίωση που δόθηκε από το κράτος για τις απώλειες στα βαμβάκια και τα χρήματα από τα σιτηρά που αλέστηκαν. Ο χειμώνας που έρχεται προβλέπεται δύσκολος.

Από την πλημμύρα πίσω στη λειψυδρία;

Η χώρα καλείται να λύσει μια δύσκολη εξίσωση, να στήσει έναν καινούργιο μηχανισμό αποζημίωσης για μια συνθήκη εξαιρετικά περίπλοκη και πρωτόγνωρη τόσο για τα ελληνικά, όσο και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα αγροτικής πολιτικής. «Δεν υπάρχει μηχανισμός αποζημίωσης (που να καλύπτει παραγωγούς) για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρέπει να σχεδιαστεί από την αρχή.

Ο ΕΛΓΑ έχει ένα κανονιστικό πλαίσιο για ετήσια παραγωγή που μπορεί να καταστράφηκε», διευκρινίζει ο Γιώργος Βλόντζος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και διευθυντής του εργαστηρίου Αγροτικής Οικονομίας. Πολλά από τα δέντρα που βρέθηκαν κάτω από το νερό είναι, όπως είπε, καινούργιοι δενδρώνες που καλλιεργήθηκαν στην περιοχή ακολουθώντας τις πρόσφατες αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική που προσέφερε μια εισοδηματική ασφάλεια. Οι επενδύσεις που έγιναν σε αυτές δεν έχουν προλάβει να αποσβεστούν. Θα αποζημιωθούν τα χρήματα αυτά; Πώς θα καλυφθεί το εισόδημα των παραγωγών τα πρώτα πέντε χρόνια μέχρι να δώσουν τα δέντρα τους πρώτους καρπούς ή τα δύο χρόνια που τα χωράφια θα παραμένουν βυθισμένα στο νερό; «Η Ε.Ε. δεν μπορεί μέσα σε δύο μήνες να δώσει απαντήσεις σε τόσο πρωτόγνωρα πράγματα. Ετυχε η κλιματική κρίση να χτυπήσει τη Θεσσαλία. Δεν είναι δεδομένο ότι δεν θα χτυπήσει κάπου αλλού. Αν βγει ένα πρόγραμμα γενναιόδωρο για τη Θεσσαλία, θα υπάρχει δεδικασμένο και οι αντίστοιχοι πληγέντες θα απαιτήσουν τα ίδια».

Υπάρχει περίπτωση η λίμνη να αφεθεί όπως είναι τώρα και οι αγρότες να χάσουν τα χωράφια τους; «Αυτό είναι κόκκινη γραμμή», απαντάει ο νεοεκλεγείς περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας. Αυτό που έχει προτείνει στο σχέδιό του είναι να μεγαλώσει η Κάρλα, διευκρινίζοντας ωστόσο πως μεγάλο μέρος της έκτασης που θα χρησιμοποιηθεί ανήκει στο Δημόσιο.

Οι περισσότεροι παραγωγοί στις περιοχές γύρω από την Κάρλα θέλουν και να παραμείνουν στον τόπο τους, και να παραμείνουν αγρότες. Προϋπόθεση ωστόσο, όπως τονίζουν, είναι να τους δοθεί ένα πλαίσιο χρηματοδοτικής ασφάλειας και η εγγύηση ότι θα γίνουν σωστά σχεδιασμένα έργα. Ο Βασίλης Τζιμούρτας επισημαίνει πως το σύνηθες πρόβλημα για την περιοχή δεν είναι τα πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά η λειψυδρία. Για να επενδύσει ξανά στα κτήματά του θέλει να δει να ολοκληρώνονται έργα που να καλύπτουν και τις δύο όψεις του προβλήματος και να σχεδιάζονται με υπευθυνότητα και σεβασμό προς τους κατοίκους της περιοχής, που αγωνίζονται και επιμένουν.

ρεπορτάζ της Αλεξίας Καλαϊτζή, Kαθημερινή