Το Μνημόνιο των Βρυξελλών για τα λεφτά του ΟΠΕΚΕΠΕ-βοσκοτόπια και αριθμός αμνοεριφίων η πέτρα του σκανδάλου

Τα «δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι» στο σύστημα εξαπάτησης των Βρυξελλών, στο οποίο, όπως αποδεικνύεται, συμμετείχε το 10% των κτηνοτρόφων, αγροτών και  εκατοντάδων επιτήδειων των Κέντρων Υποβολής Δηλώσεων στον ΟΠΕΚΕΠΕ –για να λυμαίνονται τις αγροτικές επιδοτήσεις επί πέντε ολόκληρα χρόνια (2018-2023)– βάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αν και, όπως αποδεικνύεται από επίσημα έγγραφα, ο αρμόδιος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, είχε ενημερωθεί με επιστολή για τα κενά των ελέγχων, τις αβελτηρίες των στελεχών του ΟΠΕΚΕΠΕ και την πορεία των ερευνών της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας τον Μάρτιο του 2025 (σ.σ.: είχαν προηγηθεί τρεις τουλάχιστον προειδοποιήσεις για το τι συμβαίνει), η χώρα δεν απέφυγε την επιβολή προστίμου άνω των 400 εκατ. ευρώ για όλα όσα συνέβησαν, ούτε την απόφαση για «πάγωμα» των επιδοτήσεων, αφού κανένας υπουργός δεν αναλάμβανε την ευθύνη να καθαρίσει την κατάσταση, που ήταν πλέον γνωστή σε όλους.

Ετσι, η «καυτή πατάτα» έφτασε, μετά και την αποστολή του φακέλου της ευρωπαίας εισαγγελέως στη Βουλή, με το βαρύ «κατηγορώ» για στελέχη και δικαιούχους του ΟΠΕΚΕΠΕ, το οποίο οδήγησε στις παραιτήσεις των δύο πρώην υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης, Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη, στα χέρια του Κωστή Χατζηδάκη.

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης βρέθηκε στα μέσα Ιουνίου στις Βρυξέλλες, όταν του ανατέθηκε η ευθύνη από τον Πρωθυπουργό να επιλύσει το θέμα με «όποιο κόστος» και αισθάνθηκε για πρώτη φορά «απολογούμενος» για τα λάθη που έγιναν και την αδυναμία που έδειξαν τόσοι υπουργοί της κυβέρνησης να αντιμετωπίσουν τη «ληστεία» που γινόταν στον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Οταν πήγε στις Βρυξέλλες, μετά την επιβολή του προστίμου των 414 εκατ. ευρώ στη χώρα μας (για τις κλοπές και παρατυπίες που έγιναν μέχρι το 2023), αναγνώρισε τα κενά και τις αδυναμίες που υπήρξαν, δεσμεύθηκε ότι η κυβέρνηση θα αναλάβει να εξυγιάνει πλήρως το σύστημα πληρωμών των αγροτικών επιδοτήσεων λέγοντας ότι «θα τα καταφέρει, όπως έκανε με την οικονομία και τη δημοσιονομική εξυγίανση» και εισηγήθηκε να δημιουργηθεί μια task force αποτελούμενη από μέλη της Επιτροπής και της ελληνικής κυβέρνησης προκειμένου να κοπεί ο «γόρδιος δεσμός» της μη καταβολής των επιδοτήσεων για το 2024 και να οδηγηθούν οι υπεύθυνοι στη Δικαιοσύνη.

Αυτή τη φορά οι Βρυξέλλες δεν άφησαν τα πράγματα στην τύχη τους, ούτε στα χέρια των αρμοδίων υπουργών, καθώς στις 4 Αυγούστου έστειλαν στην Αθήνα το χαρτί με τους όρους για το νέο σύστημα ελέγχων και καταβολής των επιδοτήσεων. Η Επιτροπή το αποδέχθηκε και ζήτησε να υπάρξει ένα σχέδιο 52 σημείων το οποίο θα καθορίζει το νέο πλαίσιο ελέγχων και ταυτοποίησης των γεωργικών εκτάσεων που δηλώνουν οι έλληνες αγρότες, το είδος των καλλιεργειών, τον ακριβή αριθμό των δέντρων (π.χ. ελαιόδενδρα) ανά εκμετάλλευση, τον αριθμό των ζώων που εκτρέφει ο κάθε κτηνοτρόφος και τον συνολικό αριθμό αρνιών, κατσικιών, αγελάδων και βουβαλιών της χώρας.

Η πέτρα του σκανδάλου ήταν η εκτόξευση του αριθμού των αμνοεριφίων που δηλώθηκαν (και για τα οποία καταβλήθηκαν επιδοτήσεις) το 2023. Στις έρευνες που έγιναν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοιχεία για τα οποία ενημερώθηκαν με επίσημα έγγραφα οι αρμόδιοι υπουργοί και η κυβέρνηση, αποκαλύφθηκε ότι οι έλληνες κτηνοτρόφοι δήλωσαν (το 2023) ότι εκτρέφουν συνολικά 13 εκατομμύρια αιγοπρόβατα ανά την Ελλάδα, ενώ ο πραγματικός αριθμός δεν ξεπερνούσε τα 5,5 εκατομμύρια. Πρωταθλητές κτηνοτρόφοι αναδείχθηκαν οι Κρητικοί. 

Ταυτόχρονα, από τους ίδιους δηλώθηκαν εκατομμύρια στρέμματα βοσκοτόπων σε όλη την Ελλάδα, στις βουνοκορφές, στα νησιά, ακόμη και σε δημόσιες στρατιωτικές εκτάσεις, ένα καθεστώς που εκπνέει οριστικά από το 2026.

Και αυτό γιατί η συμφωνία με την Κομισιόν προβλέπει ότι από του χρόνου καταργείται η επιδότηση για τους βοσκοτόπους και οι κτηνοτρόφοι θα επιδοτούνται μόνο για τον αριθμό των ζώων που εκτρέφουν και φέρουν «ηλεκτρονικούς βώλους», οι οποίοι θα επιτρέπουν να καταγράφονται και να παρακολουθούνται ηλεκτρονικά (μέσω δορυφόρων) και να είναι συνδεδεμένοι με βάσεις δεδομένων στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τον ΟΠΕΚΕΠΕ.

Στο μεσοδιάστημα, δηλαδή για τα δικαιώματα των αγροτών που περιμένουν να τους καταβληθούν εφέτος, η συμφωνία προβλέπει να «ξεπαγώσουν» και να  δοθούν με τρεις όρους:

1. Για τους αγρούς οι δηλώσεις πρέπει να έχουν υποχρεωτικά την Ταυτότητα Ακινήτων (ΤΑΚ) που υπάρχει στο Ε9 και στο Κτηματολόγιο.

2. Για τα ζώα οι δηλώσεις πρέπει να συνοδεύονται από τιμολόγια αγοράς ζωοτροφών και τιμολόγια πώλησης προϊόντων (γάλακτος και κρέατος), στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν ως τεκμήριο απόδειξης ότι δήλωσαν τον πραγματικό αριθμό ζώων που εκτρέφουν.

3. Για να βοσκοτόπια οι δηλώσεις πρέπει να αφορούν στον ίδιο νομό της μονάδας εκτροφής ή σε όμορους, μια εξαίρεση που έγινε και θα ισχύσει μόνο εφέτος για τους Σαρακατσάνους της Θεσσαλίας και τους κτηνοτρόφους της Κρήτης.

Μετά το σκάνδαλο που ξέσπασε, την κινητοποίηση της Δικαιοσύνης και τις νέες διώξεις που αναμένεται να ασκήσουν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η διεύθυνση οικονομικού εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ., εφέτος ο αριθμός των ζώων που δηλώθηκε έπεσε στα 6,1 εκατομμύρια αιγοπρόβατα (!), από 13 εκατομμύρια πέρυσι…

Τι θα γίνει με τις εφετινές επιδοτήσεις 

Την περασμένη Τρίτη ήρθε τελική η έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Σχεδίου Δράσης της Ελληνικής Κυβέρνησης για την καταβολή μέρους έστω των αγροτικών επιδοτήσεων. Οπως ανακοίνωσε ο κ. Χατζηδάκης, είναι πολύ σημαντική η εξέλιξη αυτή. 

«Υπολογίζω ότι σε περίπου δέκα ημέρες από σήμερα (σ.σ.: δηλαδή έως τα τέλη Νοεμβρίου ή τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου) θα γίνει η πληρωμή της προκαταβολής της βασικής ενίσχυσης, η οποία είναι 70%, όπως κάθε χρόνο. Στη συνέχεια, μετά τους αναγκαίους ελέγχους, θα πληρωθεί και το υπόλοιπο 30%. Μέχρι το τέλος του έτους θα έχουν πληρωθεί τα προγράμματα μικρότερης κλίμακας, στα οποία υπήρχαν καθυστερήσεις λόγω των αναταράξεων που υπάρχουν εδώ και μήνες» σημείωσε. 

Προκειμένου να κλείσει οριστικά το ζήτημα των πληρωμών των αγροτών, κι έτσι να μην υπάρχει λόγος κινητοποιήσεων ή αποκλεισμού δρόμων, η κυβέρνηση θα πρέπει να νομοθετήσει μέχρι το τέλος του έτους όλα τα μέτρα που συμφωνήθηκαν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το σημαντικό όμως είναι ότι σε αυτή τη φάση ξεπεράστηκε, έστω προσωρινά, ο σκόπελος, καθώς σύμφωνα με τον κ. Χατζηδάκη «η Κομισιόν μας είχε στείλει επιστολές ότι αν προχωρήσουμε στην καταβολή των ενισχύσεων χωρίς τη δική τους έγκριση, μπορεί να ήμασταν αντιμέτωποι με νέα πρόστιμα ή και με αναστολή στην καταβολή των ενισχύσεων».

Οι αυστηροί όροι της Κομισιόν

Ποιοι όμως είναι οι όροι της Κομισιόν; Τι απαίτησε από την Ελλάδα;

Ολα αυτά αποτυπώθηκαν σε μια επιστολή της 4ης Αυγούστου 2025 προς την κυβέρνηση και τον ΟΠΕΚΕΠΕ, την οποία υπογράφει η γενική διευθύντρια της Κομισιόν Ελίζαμπετ Βέρνερ. Σχολιάζει το σχέδιο δράσης και τις προτάσεις της ελληνικής πλευράς για το νέο σύστημα πληρωμών (μετά τη μετάβαση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ) με αυστηρό τόνο και ζητά επιπλέον τα εξής:

1. Σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων (ΣΑΑ) 

Ζητά επικαιροποίηση των χαρτών, αεροφωτογραφιών και δορυφορικών εικόνων των τελευταίων τριών ετών (και όχι παλαιότερων) για τα εδάφη που  καλλιεργούνται. Με βάση τις νέες εικόνες θα γίνει διασταύρωση με τα όσα δηλώθηκαν το 2023.

Η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας έλεγξε δύο φορές την ισχύουσα μέχρι τώρα περιγραφόμενη μεθοδολογία και διαπίστωσε πως ήταν εσφαλμένη. Οι αιτίες των ελλείψεων έχουν κοινοποιηθεί στις ελληνικές αρχές σε προηγούμενες επιστολές. Ενώ οι νομικές διατάξεις σχετικά με την επιλεξιμότητα διέπονται πλέον από το άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, τα βασικά κριτήρια για την επιλεξιμότητα της έκτασης για ενίσχυση, ιδίως όσον αφορά την προσβασιμότητα και την προσπελασιμότητα του αγροτεμαχίου και την απαίτηση να χρησιμοποιείται η γη για γεωργική δραστηριότητα, παραμένουν αμετάβλητα.

2. Σύστημα που περιλαμβάνει συστηματικούς ελέγχους, οι οποίοι στοχεύουν, μεταξύ άλλων, τους τομείς στους οποίους ο κίνδυνος σφαλμάτων είναι ο υψηλότερος για όλες τις παρεμβάσεις του ΟΣΔΕ. Η περιγραφόμενη δράση μπορεί να παραγάγει αποτελέσματα μόνο έως το τέλος του σχεδίου δράσης (Μάιος 2026) και στοχεύει, ως εκ τούτου, το έτος υποβολής αιτήσεων 2026. Ωστόσο οι ελληνικές αρχές δεν περιγράφουν καμία δράση που πρόκειται να αναληφθεί με έμφαση σε τομείς όπου ο κίνδυνος σφαλμάτων είναι ο υψηλότερος για το έτος υποβολής αιτήσεων 2025.

3. Διοικητικοί και επιτόπιοι έλεγχοι που καλύπτουν όλες τις απαιτήσεις και τους όρους επιλεξιμότητας. Το σχέδιο δράσης προβλέπει εξ ολοκλήρου αυτοματοποιημένους διοικητικούς μηχανογραφικούς ελέγχους με διάφορες βάσεις δεδομένων άλλων φορέων και την έκδοση πέντε εγχειριδίων επιτόπιων ελέγχων, τα οποία καλύπτουν τις απαιτήσεις και τους όρους επιλεξιμότητας ανά παρέμβαση. Ωστόσο δεν προβλέπεται καμία ενέργεια όσον αφορά τις δοκιμές επικύρωσης σχετικά με την ορθότητα των δεδομένων που περιλαμβάνονται στις διάφορες βάσεις δεδομένων, ούτε παρέχονται πληροφορίες για το αν τα εγχειρίδια επιτόπιων ελέγχων είναι έτοιμα.

4. Σύστημα που εντοπίζει την καταστρατήγηση διατάξεων του ενωσιακού δικαίου. Οι ελληνικές αρχές υπέβαλαν παράρτημα σχετικά με τη μεθοδολογία για τον εντοπισμό και τον έλεγχο των περιπτώσεων δημιουργίας τεχνητών συνθηκών για τη λήψη ενίσχυσης στο πλαίσιο των παρεμβάσεων ΟΣΔΕ. Το έγγραφο περιγράφει λίγα σενάρια:

α) κατάτμησης της εκμετάλλευσης για τη λήψη μεγαλύτερης ενίσχυσης

β) δημιουργίας τεχνητών συνθηκών σχετικά με ελέγχους, κυρώσεις ή αποκλεισμούς.

Η ΓΔ Γεωργίας θεωρεί ότι το έγγραφο δεν είναι επαρκώς εξαντλητικό, καθώς δεν καλύπτει όλους τους σημαντικούς κινδύνους καταστρατήγησης του ενωσιακού δικαίου, ιδίως όσον αφορά την απόδειξη της άσκησης γεωργικής δραστηριότητας, τις παρεμβάσεις με κατώτατα όρια και/ή υψηλά μοναδιαία ποσά ή τις παρεμβάσεις που είναι επιρρεπείς στη δημιουργία ελάχιστων προϋποθέσεων για τη λήψη ενίσχυσης.

Η ΓΔ Γεωργίας θεωρεί ότι οι προτεινόμενες δράσεις δεν αντιμετωπίζουν πλήρως τη διαπίστωση των ελέγχων της ΓΔ Γεωργίας και καλεί τις ελληνικές αρχές να εφαρμόσουν γεωχωρικό έλεγχο στο τμήμα της επικράτειας για το οποίο διατίθενται γεωχωρικές πληροφορίες βάσει του κτηματολογίου.

5. Σύστημα ελέγχου της γεωργικής δραστηριότητας. Μολονότι το αίτημα της ΓΔ Γεωργίας ήταν να θεσπιστεί ένα σύστημα που θα ελέγχει τη γεωργική δραστηριότητα για όλους τους τύπους γης, το σχέδιο δράσης αναφέρεται μόνο στις παρεμβάσεις και στους όρους επιλεξιμότητας που μπορούν να ελεγχθούν μέσω του συστήματος παρακολούθησης εκτάσεων (AMS). Επιπλέον, η δράση προβλέπει ελέγχους της γεωργικής δραστηριότητας μόνο για την αρόσιμη γη – όσον αφορά τον προσδιορισμό της καλλιέργειας ή την ελάχιστη δραστηριότητα (πχ. ελαφρά κατεργασία του εδάφους ετησίως), μέσω του AMS.

Για τις μόνιμες καλλιέργειες, όσον αφορά την επεξεργασία του υπεδάφους ή το κριτήριο κλαδέματος, μέσω ταχείας επιτόπιας επίσκεψης, επιτόπιων ελέγχων, φωτογραφιών με γεωσήμανση ή άλλης ανάλυσης δορυφορικών δεδομένων. Ωστόσο δεν παρέχεται καμία ένδειξη για ελέγχους της γεωργικής δραστηριότητας για τους μόνιμους βοσκότοπους.

Ζητείται από τις ελληνικές αρχές να παράσχουν περαιτέρω λεπτομέρειες αναφορικά με τον τρόπο που σχεδιάζουν να ελέγχουν τη γεωργική δραστηριότητα, τη διατήρηση της γεωργικής έκτασης σε μόνιμους βοσκότοπους και σε άλλους τύπους γης όπου ο έλεγχος δεν μπορεί να διενεργηθεί μέσω του AMS.

6. Σύστημα ελέγχου των όρων επιλεξιμότητας που σχετίζονται με τη συνδεδεμένη εισοδηματική στήριξη (ΣΕΣ) – παρέμβαση για τα αιγοπρόβατα. Οι πιθανές σοβαρές ελλείψεις που διαπιστώθηκαν από τη ΓΔ Γεωργίας αφορούσαν τους διασταυρωτικούς ελέγχους μεταξύ διαφορετικών βάσεων δεδομένων, την ανεπάρκεια του επιλεγόμενου βάσει κινδύνου δείγματος και το ακατάλληλο χρονοδιάγραμμα των επιτόπιων ελέγχων για τον έλεγχο των απαιτήσεων επιλεξιμότητας.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΓΔ Γεωργίας θεωρεί ότι οι δράσεις που προτείνονται είναι πολύ γενικές και δεν προσδιορίζουν τα συγκεκριμένα μέτρα που θα ληφθούν για την αντιμετώπιση των σοβαρών ελλείψεων που διαπιστώθηκαν. Οι ελληνικές αρχές, δεδομένης της σοβαρότητας των ελλείψεων, καλούνται να αναλάβουν αποφασιστική δράση προκειμένου να ενισχύσουν την ιχνηλασιμότητα των ζώων και την αξιοπιστία της βάσης δεδομένων.

Οι εν λόγω δράσεις (π.χ. αντικατάσταση του ηλεκτρονικού ενωτίου με βώλο, ατομική καταχώρηση κάθε ζώου στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων) θα πρέπει να επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση των ελλείψεων που διαπιστώθηκαν, όσον αφορά τους ελέγχους ότι οι όροι επιλεξιμότητας για τον αριθμό των ζώων για τα οποία καταβλήθηκε ενίσχυση εξακολουθούν να ισχύουν στην εκμετάλλευση καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου υποχρεωτικής διατήρησης και ότι συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις αναγνώρισης και καταγραφής μεμονωμένων ζώων.

Επιπλέον, δεδομένου ότι η ακρίβεια του αριθμού των ζώων που δηλώνουν οι γεωργοί αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την καταβολή της βασικής εισοδηματικής στήριξης για τη βιωσιμότητα (BISS) για ορισμένες περιοχές, η ΓΔ Γεωργίας θεωρεί ότι οι επιτόπιοι έλεγχοι θα πρέπει να επεκταθούν και στους δικαιούχους που δηλώνουν ζώα αλλά δεν συμμετέχουν σε καμία παρέμβαση που σχετίζεται με ζώα.

 Protagon.gr