Κλιματική αλλαγή: Η Ευρώπη γίνεται… καμίνι

Το 2024 ήταν μια από τις δύσκολες χρονιές για την Ευρώπη, που επηρεάστηκε από ακραία καιρικά φαινόμενα, με τις πλημμύρες να κυριαρχούν και να αφήνουν πίσω τους εκατοντάδες νεκρούς, τεράστιες καταστροφές και μια ήπειρο που παλεύει να προσαρμοστεί στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, με τη θερμοκρασία της να αυξάνεται δύο φορές πιο γρήγορα σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη

Σύμφωνα με πρόσφατη κοινή έκθεση της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής «Κοπέρνικος» της ΕΕ και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), σχεδόν το ένα τρίτο του δικτύου των ποταμών της Ευρώπης υπερέβη κρίσιμα όρια πλημμύρας, ενώ η Δυτική Ευρώπη δέχτηκε το ισχυρότερο πλήγμα. Τα στοιχεία που αποκαλύπτονται δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης: η ευρωπαϊκή ήπειρος θερμαίνεται ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του κόσμου και οι συνέπειες είναι πλέον ορατές στην καθημερινότητα εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών.

Ειδικότερα, το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη, με θερμοκρασίες-ρεκόρ στις κεντρικές, ανατολικές και νοτιοανατολικές περιοχές. Οι καταιγίδες ήταν συχνά σφοδρές και οι πλημμύρες εκτεταμένες, με τουλάχιστον 335 θύματα και περίπου 413.000 ανθρώπους να επηρεάζονται.

Κατά τη διάρκεια του έτους παρατηρήθηκε έντονη αντίθεση στις κλιματικές συνθήκες μεταξύ ανατολικών και δυτικών περιοχών: στην Ανατολική Ευρώπη επικράτησαν ακραία ξηρές και συχνά θερμότερες από ποτέ συνθήκες, ενώ στη Δυτική Ευρώπη καταγράφηκαν ζεστές αλλά ιδιαίτερα υγρές καιρικές συνθήκες. Μάλιστα οι καταιγίδες και οι πλημμύρες που προκάλεσαν είναι τα πιο δαπανηρά ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη με ζημιές άνω των 18 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η καταιγίδα «Μπόρις»

Τον Σεπτέμβριο, λόγω της καταιγίδας «Μπόρις», έπεσε μέσα σε πέντε ημέρες ποσότητα βροχής που συνήθως καταγράφεται σε διάστημα τριών μηνών, με αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρές πλημμύρες και υλικές ζημιές σε οκτώ χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Εναν μήνα αργότερα, ισχυρές καταιγίδες, που ενισχύθηκαν από τους ζεστούς και υγρούς ανέμους από τη Μεσόγειο, έφεραν καταρρακτώδεις βροχές στην Ισπανία, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα να σημειωθούν μεγάλες καταστροφές στη Βαλένθια και να χάσουν τη ζωή τους 232 άνθρωποι.

Καύσωνες και πλημμύρες

Σχεδόν κάθε μήνα του 2024 καταγράφονταν σοβαρές πλημμύρες στην Ευρώπη: τον Ιανουάριο στη Βρετανία, τον Φεβρουάριο στη Βόρεια Ισπανία, τον Μάρτιο και τον Μάιο στη Βόρεια Γαλλία, τον Ιούνιο στη Γερμανία και την Ελβετία. Την ίδια ώρα η Νοτιοανατολική Ευρώπη γνώρισε το μεγαλύτερης διάρκειας κύμα καύσωνα που έχει καταγραφεί ποτέ, συνολικά 13 ημέρες, οι παγετώνες της Σουηδίας μειώθηκαν με τους γρηγορότερους ρυθμούς που έχουν παρατηρηθεί μέχρι στιγμής, ενώ αυξήθηκε και το θερμικό στρες στους κατοίκους της ηπείρου.

Από τη δεκαετία του 1980 η θερμοκρασία στην Ευρώπη αυξάνεται δύο φορές πιο γρήγορα σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Και ενώ μόλις οι μισές ευρωπαϊκές πόλεις έχουν καταρτίσει σχέδια προσαρμογής για να αντιμετωπίσουν τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως οι καύσωνες και οι πλημμύρες, πρόκειται για «ενθαρρυντική πρόοδο σε σχέση με το 2018», όταν μόνο το 18% των ευρωπαϊκών πόλεων ήταν προετοιμασμένες, επισημαίνεται στην έκθεση.

Δέκα στοιχεία

* Θερμοκρασία: Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος για την Ευρώπη, με ετήσιες θερμοκρασίες ρεκόρ στο ήμισυ σχεδόν της ηπείρου.

* Θερμοκρασία επιφάνειας της θάλασσας (SST): Σε επίπεδο έτους, η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας για την περιοχή της Ευρώπης ήταν η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ, κατά 0,7°C πάνω από τον μέσο όρο. Στη Μεσόγειο Θάλασσα η θερμοκρασία ήταν 1,2°C πάνω από τον μέσο όρο.

* Βροχοπτώσεις: Παρατηρήθηκε σαφής αντίθεση μεταξύ Ανατολής-Δύσης στις βροχοπτώσεις. Η Δυτική Ευρώπη βίωσε ένα από τα δέκα πιο υγρά έτη από το 1950.

* Πλημμύρες: Η Ευρώπη υπέστη τις πιο εκτεταμένες πλημμύρες από το 2013. Σχεδόν το ένα τρίτο του ποτάμιου δικτύου ξεπέρασε τουλάχιστον το όριο για «σοβαρή» πλημμύρα. Οι καταιγίδες και οι πλημμύρες επηρέασαν περίπου 413.000 ανθρώπους, ενώ τουλάχιστον 335 έχασαν τη ζωή τους.

* Θερμικό στρες: Ο αριθμός των ημερών με «ισχυρό», «πολύ ισχυρό» και «ακραίο θερμικό στρες» ήταν ο δεύτερος υψηλότερος που έχει καταγραφεί ποτέ. Το 60% της Ευρώπης είχε περισσότερες από τον μέσο όρο ημέρες με τουλάχιστον «ισχυρό θερμικό στρες».

* Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Το ποσοστό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ευρώπη έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ το 2024, στο 45%.

* Ακραίο ψύχος: Η έκταση του ευρωπαϊκού εδάφους που ήρθε αντιμέτωπη με λιγότερους από τρεις μήνες (90 ημέρες) παγετού ήταν η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ (~69%, με τον μέσο όρο να είναι 50%).

* Στρες λόγω ψύχους: Ο αριθμός των ημερών με τουλάχιστον «ισχυρό στρες λόγω ψύχους» ήταν ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί ποτέ.

* Παγετώνες: Ολες οι ευρωπαϊκές περιοχές παρουσίασαν απώλεια πάγου. Οι παγετώνες στη Σκανδιναβία και στο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ σημείωσαν τους υψηλότερους ρυθμούς απώλειας μάζας που έχουν καταγραφεί.

* Δασικές πυρκαγιές: Τον Σεπτέμβριο πυρκαγιές στην Πορτογαλία έκαψαν περίπου 110.000 εκτάρια (1.100 km²) μέσα σε μία εβδομάδα – ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τέταρτο της συνολικής ετήσιας καμένης έκτασης της Ευρώπης. Υπολογίζεται ότι περίπου 42.000 άνθρωποι επηρεάστηκαν από τις πυρκαγιές στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ»