SOS εκπέμπουν οι επιστήμονες: Επικίνδυνες χημικές ουσίες που συνδέονται με ασθένειες βρίσκονται στο νερό και το έδαφος

Ουσίες, που ονομάζονται «παντοτινά χημικά», και οι οποίες δεν διασπώνται στο περιβάλλον, συσσωρεύονται στο σώμα και μπορεί να είναι τοξικές έχουν βρεθεί σε υψηλά επίπεδα σε πολλές τοποθεσίες στην Ευρώπη, σύμφωνα με μια νέα έρευνα.

Οι ειδικοί χαρτογράφησαν αυτές τις υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS),  οι οποίες περιλαμβάνουν περίπου 10.000 χημικές ουσίες που προέρχονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (κυρίως είναι απόβλητα από βιομηχανίες) που μολύνουν νερό και έδαφος.

Δυο από αυτές τις ουσίες έχουν συνδεθεί με σοβαρά προβλήματα υγείας. Για παράδειγμά, το PFOA έχει συνδεθεί με καρκίνο των νεφρών και των όρχεων, θυρεοειδοπάθεια, υψηλή χοληστερόλη και υπέρταση. Ο PFOS έχει συνδεθεί με αναπαραγωγικές, αναπτυξιακές, ηπατικές, νεφρικές και θυρεοειδικές παθήσεις. 

Ο χάρτης με τις μολυσμένες περιοχές

Χημικά στο πιάτο μας;

Οι χημικές αυτές ουσίες έχουν βρεθεί σε περίπου 17.000 τοποθεσίες στην Ευρώπη. Από αυτές, χημικές ουσίες έχουν ανιχνευθεί σε υψηλές συγκεντρώσεις άνω των 1.000 νανογραμμαρίων ανά λίτρο νερού σε περίπου 640 τοποθεσίες και άνω των 10.000ng/l σε 300 τοποθεσίες.

Την ανησυχία του εξέφρασε στον Guardian, ο Crispin Halsall, χημικός περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ. «Υπάρχει κίνδυνος τα ζώα να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα νερά και έπειτα να βρεθούν στο πιάτο μας». 

Οι πιο επικίνδυνες περιοχές

Σύμφωνα με το χάρτη, το Βέλγιο έχει τα υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης, καθώς χημικές ουσίες βρέθηκαν στα υπόγεια ύδατα σε συγκεντρώσεις έως και 73 εκατ. ng/l κοντά σε εργοστάσιο στη Φλάνδρα.

Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών έχουν ενημερωθεί να μην εκτρέφουν κότες ή να έχουν καλλιέργειες στα σπίτια τους. Το εργοστάσιο έχει υποσχεθεί να σταματήσει τη χρήση χημικών ουσιών μέχρι το τέλος του 2025.

Στην Ολλανδία, ένα βιομηχανικό ατύχημα έχει μολύνει εδάφη γύρω από το αεροδρόμιο Schiphol στο Άμστερνταμ, με αποτέλεσμα τα εδάφη να περιέχουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα PFOS. Ορισμένα αεροδρόμια και στρατιωτικές τοποθεσίες στη Γερμανία έχουν διαπιστωθεί ότι αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.

Στη Βρετανία τα υψηλότερα επίπεδα χημικών ουσιών βρέθηκαν στον ποταμό Wyre, πάνω από το Blackpool κια προέρχονται από εργοστάσιο. Τα ψάρια του ποταμού βρέθηκαν να περιέχουν υψηλά επίπεδα αυτών των τοξικών ουσιών.

Σύμφωνα με τον περιβαλλοντικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, Ian Cousins, περιοχές με μετρήσεις άνω των 1.000ng/kg θα πρέπει να αξιολογηθούν "επειγόντως", ώστε να μπορέσουν να αποκατασταθούν.

«Στις ιδιαίτερα μολυσμένες περιοχές, οι τοπικές αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα επίπεδα PFAS είναι ασφαλή στα τοπικά προϊόντα. Αλλιώς αν χρειάζονται εκστρατείες για την αποθάρρυνση της συχνής κατανάλωσης ψαριών, οστρακοειδών, αυγών ελευθέρας βοσκής ...» είπε ο καθηγητής.

«Οι χημικές ουσίες όμως στα υπόγεια ύδατα είναι μεγάλο πρόβλημα, διότι αν αυτά τα υπόγεια ύδατα χρησιμοποιούνται στη γεωργία ή ως πηγή νερού, τότε αυτοί σημαίνει ότι έχετε PFAS στο πόσιμο νερό σας και είναι πολύ δύσκολο να αφαιρεθούν».

Ο χάρτης δείχνει ότι οι πηγές πόσιμου νερού στη Βρετανία έχουν μολυνθεί με χημικές ουσίες, αλλά οι εταιρείες ύδρευσης υποστηρίζουν ότι δεν φτάνουν στο ποτήρι των πολιτών καθώς επεξεργάζεται».

Προβλήματα στην υγεία ακόμα και σε χαμηλές συγκεντρώσεις

Τα στοιχεία που ελήφθησαν από τις εταιρείες ύδρευσης και την Υπηρεσία Περιβάλλοντος από τον Guardian και το Watershed δείχνουν ότι από το 2006 περίπου 120 δείγματα πηγών πόσιμου νερού βρέθηκαν να περιέχουν συγκεντρώσεις PFOS ή PFOA πάνω από το επίπεδο των 100ng/l - το σημείο στο οποίο οι κατευθυντήριες γραμμές της Υπηρεσίας Επιθεώρησης Πόσιμου Νερού (DWI) αναφέρουν ότι οι εταιρείες ύδρευσης πρέπει να λάβουν μέτρα για τη μείωσή τους προτού το προμηθεύσουν στα σπίτια των ανθρώπων. Μέχρι το 2009, το όριο των κατευθυντήριων γραμμών της DWI ήταν πολύ υψηλότερο, στα 3.000ng/l.

Τα κατευθυντήρια όρια για τα PFAS στο πόσιμο νερό είναι πολύ χαμηλότερα στις ΗΠΑ, όπου η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος έχει ορίσει ένα συμβουλευτικό όριο για την υγεία 0,004ng/l για το PFOA και 0,02ng/l για το PFOS. Στη Δανία, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος ορίζει ότι το πόσιμο νερό δεν πρέπει να περιέχει πάνω από 2ng/l για το άθροισμα των τεσσάρων PFAS.

Στο πόσιμο νερό τα όρια αυστηροποιούνται με τον καιρό καθώς αυξάνονται τα στοιχεία σχετικά με τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία, τονίζει η Rita Loch-Caruso, καθηγήτρια τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. «Βρίσκουμε επιπτώσεις στην υγεία σε όλο και χαμηλότερες συγκεντρώσεις», ανέφερε.

Ο χημικός και εμπειρογνώμονας PFAS Roger Klein δήλωσε ότι πιστεύει ότι «τα όρια για τις χημικές ουσίες στη Βρετανία είναι γελοία υψηλά με βάση τα τρέχοντα διεθνή πρότυπα» ενώ θεωρεί ότι η τεχνική που γίνεται για την αραίωση των ουσιών στο πόσιμο νερό είναι λανθασμένη καθώς δεν τα απομακρύνει εντελώς.

Μολυσμένα τα περισσότερα ποτάμια μέχρι το 2039

Αν και χιλιάδες περιοχές στην Ευρώπη με υψηλές συγκεντρώσεις χημικών ουσιών περιλαμβάνονται στον χάρτη, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου. Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος έχει παραδεχθεί ότι η χημική ουσία PFOS είναι πανταχού παρούσα στο περιβάλλον και ότι η παρουσία της PFOS στα ποτάμια θα σημαίνει ότι πολλά από αυτά δεν θα πληρούν τα πρότυπα ποιότητας των υδάτων μέχρι το 2039.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο ρυθμίζονται μόνο οι PFOS και PFOA. Στην ΕΕ, υπάρχει πρόταση να ρυθμιστούν οι PFAS ως μία κατηγορία, αντί να επιχειρείται η ανεξάρτητη αντιμετώπιση κάθε ουσίας. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων αναφέρει ότι περίπου 4,4 εκατ. τόνοι χημικών ουσιών θα καταλήξουν στο περιβάλλον τα επόμενα 30 χρόνια, εάν δεν ληφθούν μέτρα.