Αλβανία: Πώς η δολοφονία μαθητή οδήγησε στην απαγόρευση του Tik Tok

«Πολλοί ανήλικοι βλέπουν τέτοιες πράξεις ως μέσο ενδυνάμωσης της ψηφιακής τους ταυτότητας» λέει στην «Κ» ο Αιμίλιος Τσίκας, λέκτορας στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο της Αλβανίας 

δολοφονία του Μάρτιν Τσάνι, ενός 15χρονου μαθητή και ποδοσφαιριστή της Ντιναμό Σίτι, στις 18 Νοεμβρίου 2024, κοντά στο σχολείο «Φαν Νόλι» στα Τίρανα, σόκαρε την Αλβανία και άφησε την κοινωνία σε κατάσταση αμηχανίας. Το περιστατικό φαίνεται να ξεκίνησε από μια διαδικτυακή αντιπαράθεση και κατέληξε σε τραγωδία, όταν ένας 14χρονος συμμαθητής του Μάρτιν τον μαχαίρωσε θανάσιμα. Λίγες ώρες μετά την επίθεση, η εικόνα του θανάσιμα τραυματισμένου Μάρτιν διαδόθηκε με ταχύτητα στο TikTok, δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση, με ανήλικους χρήστες της πλατφόρμας να επικροτούν τη δολοφονία του νεαρού μαθητή, αναρτώντας σχόλια όπως «επιτέλους, κάποιος έκανε κάτι σωστό».

Η αντίδραση της αλβανικής κυβέρνησης ήταν άμεση. Στις 21/12 ο πρωθυπουργός Εντι Ράμα ανακοίνωσε την προσωρινή παύση λειτουργίας του TikTok για (τουλάχιστον) ένα έτος στην Αλβανία, σχολιάζοντας ότι δεν είναι μια βιαστική αντίδραση σε ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μια προσεκτικά μελετημένη απόφαση που ελήφθη σε συνεννόηση με τις κοινότητες γονέων στα σχολεία της χώρας με στόχο «την προστασία των παιδιών από την επιβλαβή επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης υπογραμμίζοντας την ανάγκη προστασίας τους».

Ο ίδιος σε ανάρτησή του στις 22 Δεκεμβρίου αναφέρει: «Ευτυχώς, η Αλβανία είναι μια δημοκρατική χώρα όπου, όταν πάνω από το 90% των γονέων ζητούν την απαγόρευση του TikTok και η συντριπτική πλειοψηφία πιστεύει ότι η υγεία και η ευημερία των παιδιών μας δεν πρέπει να εξυπηρετούν την πλατφόρμα, αλλά ότι η πλατφόρμα πρέπει να εξυπηρετεί την υγεία και την ευημερία των παιδιών μας, η απόφασή μας δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρη: Είτε το TikTok προστατεύει τα παιδιά της Αλβανίας είτε η Αλβανία θα προστατεύσει τα παιδιά της από το TikTok».

Πράξεις βίας ως μέσο ενδυνάμωσης της ψηφιακής ταυτότητας

Η κίνηση αυτή βρήκε υποστήριξη από μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, που θεώρησε την απαγόρευση απαραίτητο μέτρο για την αντιμετώπιση της βίας μεταξύ των ανηλίκων. Ο Αιμίλιος Τσίκας, λέκτορας Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο της Αλβανίας, σχολιάζει ότι «η τραγωδία αυτή προκάλεσε σοκ σε ολόκληρη την αλβανική κοινωνία. Δεν ήταν μόνο το γεγονός της βίας, αλλά και ο τρόπος που αυτή “επικοινωνήθηκε” μέσα από τα social media», εξηγεί. Ο ίδιος συμμετείχε σε συζητήσεις με φοιτητές και γονείς στα Τίρανα μετά το περιστατικό και σχολιάζει στην «Κ» ότι «αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ο τρόπος που οι νέοι μιλούν για τη βία σαν να είναι κάτι αποδεκτό, σχεδόν αναπόφευκτο. Πολλοί ανήλικοι βλέπουν τέτοιες πράξεις ως μέσο ενδυνάμωσης της “ψηφιακής ταυτότητάς” τους. Οι κίνδυνοι που προκύπτουν από τη θόλωση των ορίων μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού κόσμου γίνονται ολοένα και πιο ανησυχητικοί και άγνωστοι. Οι αντιλήψεις των ανθρώπων σχετικά με το τι είναι κατάλληλο να αναρτηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια».

Σύμφωνα με μελέτη του 2023 από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, το 33% των εφήβων που συμμετείχαν, ανέφεραν ότι έχουν αναπαραγάγει βίντεο βίας στο TikTok ή σε άλλες πλατφόρμες.

Ο αντίκτυπος αυτής της ψηφιακής κουλτούρας δεν περιορίζεται μόνο στις οθόνες τους, αλλά όπως σχολιάζουν οι ίδιοι οι δάσκαλοι επηρεάζει και τη φυσική τους παρουσία στο σχολείο. Οι κοινωνικές συγκρούσεις που κάποτε λύνονταν εντός των τοίχων της σχολικής αυλής, τώρα συνεχίζονται και εκτός αυτής, μέσω των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης. Ενας δάσκαλος από τα Τίρανα, που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, εξηγεί τις σοβαρές συνέπειες αυτής της αλλαγής. «Εχουμε δει παιδιά να έρχονται στο σχολείο με φοβίες που δεν υπήρχαν παλαιότερα. Οι συγκρούσεις δεν περιορίζονται στην αυλή, συνεχίζονται στα social media και γίνονται δημόσιες. Αυτό προκαλεί πίεση στα παιδιά που αισθάνονται ότι πρέπει να ανταποκριθούν για να μη χάσουν την “εικόνα” τους».